Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Rozważaniawstępne
niemnarodyniezostałyuformowaneprzezprzemiany,związanezprzejściem
doepokiwspółczesnej,leczpoprzedzałyjewlicznychprzypadkachinne
wspólnoty,takzwaneetnie,zwielomacechamicharakterystycznymidla
narodów,łączniezesferąsymboliorazmitów,alebezwspólnejkulturypu-
blicznejigospodarki.Kiedyzmieniłysięwarunkispołeczno-gospodarcze,
powstałyznichnarody24.Tokształtowaniesię(nowoczesnych)narodów
wwynikuprzemianspołeczno-gospodarczychwywołałorównieżzjawisko
nacjonalizmu,niezaśnaodwrót.
Nietrudnozauważyć,żeetnieuSmithaodpowiadajązasadniczopojęciu
naroduprzednowoczesnego,względnie-popularnemuwkrajachpostso-
wieckich,aopartemunamarksizmiepojęciuDnarodowość”(ros.narodnost’),
czymokreślanoetapwprocesienarodowotwórczym,poprzedzającyuformo-
waniesiępełnoprawnegonarodu:Dnacji”.
PodejścieSmithamożebyćuzupełnioneprzezmodelMiroslavaHrocha,
któryilustrujerozwójprocesównarodowotwórczychutzw.Dmałych”naro-
dów,pozbawionychzasadniczoelitpolitycznych,gospodarczychorazkultu-
ralnych.Wyróżniaonfazęnaukową(alboDA”),wktórejgrupainteligentów
badapodwzględemetnologicznymDswoją”wspólnotę,uważanązapoten-
cjalnynaród,iprzyjmujeidentyfikacjęocharakterzenarodowymztąwłaśnie
wspólnotą.Późniejnastępujęfazaagitacjinarodowej(DB”),awreszciefaza
masowa(DC”),gdytożsamośćnarodowaogarnialud(Dmasy”)25.Hrochza-
uważaponadto,żeXIX-wieczneruchynarodowetylkowniewieluprzypad-
kachwalczyłyowłasnąpaństwowość,dlategosprzeciwiasięuogólnianiu
nacjonalizmujakoruchudomagającegosięwłasnegopaństwa26.
DziałalnośćSmithapozwoliłanaprzełamaniedominacjimodernistów
wdyskusjionarodzie,którąosiągnęliwlatach70.i80.Etnosymbolizmjako
podejściepośrednieprzyjmujepewnezałożeniaujęciamodernistycznego-
niekwestionujebowiem,żenarodypojawiłysiędopierowostatnichdwustu
latach,podkreślajednak,żeniepowstałyoneniczymDeusexmachinawskutek
działalnościjakichśDnacjonalizmów”czyteżDruchównarodowych”,lecz
opierająsięnaistniejącychwcześniejwspólnotachetnicznych,któremiały
wielecechwspółczesnychnarodów.
Jednakowoanimoderniści,aniperenialiścinieskładająbroni.Ciostatni
sąpopularninaZachodziewśrodowiskachhistoryków,awwielukrajach,
zwłaszczatychosilnymnacjonalizmie,bezwzględnieprzeważają.Obstają
oni,jakłatwomożnasiędomyślić,przytradycyjnymtwierdzeniu,żenarody
nietylkoniesąefektemmodernizacji,lecztakżeuformowałysię-przynaj-
mniejczęściowo-znaczniewcześniej,aniżeliSmithsądził,tojestwpóźnym
średniowieczu.Zwybitnychbadaczy,którzyświadomie,tojestznającteorie
24Tamże.
25MiroslavHroch,MałenarodyEuropy…,s.9.
26Tamże,s.141.
