Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Rozważaniawstępne
łydopierowtedy,gdyświadomośćistnienianarodupojawiłasięwskalima-
sowej,asolidarnośćnarodowazaczęładominowaćnadsolidarnościąstanową,
wyznaniową,regionalnączyplemienną-tojestporewolucjifrancuskiejlub
wXIXw.wwypadkuPolski.PolemizujejednakzGellneremiuznaje,że:
(ś)aktstworzenianarodu(ś)nieodbywasięwspołecznejpróżni,leczodnosisięnaogół
dopopulacjizespolonejjużwcześniejwjakimśstopniuprzezfaktpodleganiajednejitej
samejwładzypaństwowejbądźprzezfaktnależeniawwiększościdotejsamejgrupyetnicz-
nej,bądź,cozdarzasiębodajnajczęściej,przezjednoidrugie.(ś)nonsensemjesttwier-
dzenie,żetam,gdzieniemapaństwa,tamniemainarodu,niemajednaknarodutam,gdzie
niemaprzynajmniejmyśliopaństwie.Beztejmyślijesttylkogrupaetniczna,czylinie-
pewnyzadateknanaród35.
Spóroto,czynajpierwpojawiłsięnacjonalizmjakoreakcjanamoderni-
zację-jakchceGellner,czyteżtonacjonalizmjestjednązprzyczynmoder-
nizacji,przyrównałdosporuopierwszeństwojajkaikury.Mimotopodkreślał
różnicęmiędzynarodamistarymiinowymi.Zbliżagotowpewiensposóbdo
etnosymbolistówlubperenialistów.TrudnodokładnieodczytaćopinięSzac-
kiego,gdyżniewypowiadaonwłasnegozdanianatematpoprawnościstoso-
waniapojęciaDnaród”wodniesieniudowcześniejszychepokhistorycznych.
PodobnieargumentujeAndrzejWalicki,któryjestjeszczebardziejzdecy-
dowanymzwolennikiemutrzymaniapodziałunanarodyhistoryczneiniehi-
storyczne(conieoznacza,żejeprzeztowartościuje),aGellnerowizarzuca
niedocenianieciągłościmiędzynowoczesnymnacjonalizmemapatrioty-
zmemterytorialnymiświadomościąhistorycznąspołeczeństwagrarnych,
aprzynajmniejichelit,orazogólniesłabąorientacjęhistoryczną,wtymDzu-
pełnąnieznajomośćdziejówPolski”36.Uważateż,żenieudanepróbypowoła-
niadożyciaDnarodusowieckiego”albonarodówwpaństwachpokolonialnych
obalajątezykonstruktywistówotym,żenarodysąbytemwymyślonym37.
Nakoniectrzebawspomniećjeszczeowybitnymbadaczusprawnaro-
dowościowych,wywodzącymsięzEuropyŚrodkowej.ChodzioRomana
Szporluka,Ukraińca,mieszkającegopowojniewPolsce,aodkońcalat50.
działającegonaZachodzie,obecnieemerytowanegoprofesoraUniwersytetu
Harvarda.RozróżniaonnarodyDhistoryczne”iDniehistoryczne”,azarazem
zauważa,żepowstawaniunarodów(czyteżDodrodzeniu”małegonarodu)
towarzyszyzregułyrozpadinnego,jużistniejącego.Powodujeto,żejestto
procesrównieżmiędzypaństwowy.Przyczymbadaczstwierdza:
OkreślenieDnowy”możnazasadnieodnieśćtakżedonacji,którazatrzymujedlasiebieimię
dawnegonarodu,konwencjonalnieuznawanegozastary,wielkiczyhistoryczny;bowiempo-
35JerzySzacki,Onarodzie,DZnak”1997,nr3,s.19.
36AndrzejWalicki,Czymożliwyjestnacjonalizmliberalny?,w:tegoż,Naród,nacjonalizm,patrio-
tyzm,Kraków2009,s.410.Tezytezostałyrozwinięteprzezeńweseju:Polskieideologienarodowe
wperspektywieporównawczej,w:tamże,s.502-522.
37Tegoż,Czymożliwyjestś.,s.412-413.
