Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
DrogakuRusi-Ukrainie.Dzieciństwo,młodośćiźródłaświatopoglądu
-unickiego”.Ichzadaniembyłowychowywaniekatolikówobrządkuwschod-
niegowduchuwiernościwobecpaństwarosyjskiego,atakżeosłabienie
wpływówichduszpasterzy,zazwyczajpropolskich.Jednymztakichnauczy-
cieliprzysłanychprzezrządrosyjskidoowegogimnazjumbyłojciecMychaj-
ła,SiergiejGruszewski.W1865r.wchełmskiejszkoleobjąłonposadęna-
uczycielajęzykarosyjskiegoistarocerkiewnosłowiańskiegoiztegopowodu
przeprowadziłsięzrodzinądoKrólestwazeswychstronojczystych,zKi-
jowszczyzny.
WprowincjonalnymmieścienapograniczuKrólestwaPolskiegoSiergiej
Gruszewskizrodzinąprzebywałjednakwzględniekrótko,bojedynietrzy
lata,dolistopada1868r.Wówczasztrudnychdoodtworzeniapowodówopu-
ściłonChełmiprzeniósłsiędoŁomży,gdziewtamtejszymgimnazjumzo-
stałnauczycielemjęzykarosyjskiegoorazhistoriiigeografiiRosji.Zaledwie
jednakpoparutygodniachnowejpracyzrezygnowałrównieżzniejiprze-
niósłsięnaKaukaz.W1870r.osiadłwStawropolunadziewięćlat,później
zaśprzeprowadziłsiędoWładykaukazu.
JakprzyznawałpotemdorosłyMychajło,dlajegoojcakilkuletnipobyt
wChełmiebyłmałoprzyjemny,zarównozuwaginaklimat,jakinanieprzy-
chylnystosunekmiejscowejludnościdoreprezentantówcarskiejwładzy3.
Trudnosięzresztątemudziwić,ojcieczracjipełnionejfunkcjibyłprzecież
świadomymbądźmimowolnymrusyfikatorem.NiemniejurzędnikowiDros-
sijskojimpierii”SiergiejowiGruszewskiemunieprzeszkadzałotopozosta-
waćnaswójsposóbpatriotąwswejmniejszejojczyźnie.Mychajłopóźniej
wspominał,żetoojcu,któryDzachowałciepłeprzywiązaniedowszystkiego,
coukraińskie:mowy,pieśni,tradycji”4,zawdzięczałwykształceniesięukraiń-
skiejświadomościnarodowej.Słowomtymnależydaćwiarę.Przyszłyhisto-
rykzeswegopobytuwChełmieniemógłniczegozapamiętać5.Natomiast
Stawropol,Władykaukaz,Tbilisi-miasta,wktórychspędziłdzieciństwo
iwczesnąmłodość-byłyoddaloneodziem,któredziałaczeukraińskiego
ruchunarodowegopostrzegalijakoukraińskie.Jednakżemimotychwarun-
kówmłodychłopiecopanowałszybkojęzykukraiński6,identyfikowałsięjako
Ukrainieciwskutegotegożywointeresowałsiękulturąihistoriąludu,który
uważałzaswójwłasnynaród.Niemógłtobyćprzypadek.Ukrainofilizmsyna
niebyłbymożliwybezwpływuojca,bezjegoaprobatydlatakiejpostawy,
3MychajłoHruszewśkyj,Spomyny,DKyjiw”1988,nr9,s.122.
4Tamże,s.120;zob.takżeAwtobiohrafijaMychajłaHruszewśkohoz1926r.,red.L.Wynar,
NewYork-München-Toronto1981,s.7.
5MychajłoHruszewśkyj,Spomyny…,s.121.
6Wliściedo18-letniegoMychajła,gimnazjalistyzTbilisi,IwanNeczuj-Łewycki,znany
ukraińskipisarz,stwierdza,żeHruszewskipiszeDbardzodobrym,czystym,lekkim,językiem
ukraińskim”,cogoDnawetzdziwiło”,zob.jegożlistz7października1884r.(25wrześniastare-
gostylu),w:ŁystuwanniaMychajłaHruszewśkoho,t.III,red.H.Burłaka,N.Łysenko,Kyjiw-New
York-Paris-Lwiw-Toronto2006,EpistolarniDżerełaHruszewśkoznawstwa,s.30.
