Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
raziłzdaniewielu,gdywskazał,żeksiążkaShireraprzedstawiauniewiarygod-
niesurową”wersjęniemieckiejhistoriiisprawiawrażenie,żewszystkonie-
uchronnieprowadziłodoprzejęciawładzyprzeznazistów.Jejnarracjazawiera
urażąceluki”
.Wzdecydowaniezbytdużymstopniukoncentrujesięnawyso-
kiejpolityce,politycezagranicznejorazdziałaniachwojskowych,conawet
w1960r.uwżadensposóbnieprzystawałodobieżącychustaleńnaukowychna
tematnazizmu”
.Popięćdziesięciulatachtauwagajestjeszczebardziejuspra-
wiedliwionaniżwczasachEpsteina.Azatem,pomimowszystkichjejzalet,
książkaShireraniemożebyćpostrzeganajakoopisdziejównazistowskichNie-
miec,którymógłbysprostaćwymaganiomczytelnikazpoczątkuXXIwieku5.
ZupełnieinnespojrzenieproponujeTeGermanDictatorshipniemieckiego
politologaKarlaDietrichaBrachera,opublikowanaw1969roku.Byłotopod-
sumowaniepionierskich,iwciążwartościowychbadańautoranadupadkiem
RepublikiWeimarskiejidojściemnazistówdowładzy,anajmocniejszymistro-
namiksiążkisąkorzenieirozwójnazizmuorazjegomiejscewhistoriiNiemiec,
czylidokładnieteobszary,wktórychShirerbyłnajsłabszy.Tymtematompo-
święcononiemalpołowęksiążki;pozostałaczęśćskupiasięnaniecomniejdo-
głębnymomówieniupolitycznejstrukturyTrzeciejRzeszy,jejpolitycezagra-
nicznej,gospodarceispołeczeństwie,kulturzeisztuce,reżimieczasuwojny
orazzałamaniusystemunazistowskiego.Pomimotejnierównowagi,narracja
jestkunsztownaimiarodajna,acałośćpozostajeklasyką.Ogromnązaletą
opracowaniaBracherajestjegoanalitycznaprzejrzystość,atakżedążeniedo
wyjaśnienia,ocenieniaizinterpretowaniawszystkichpodejmowanychzagad-
nień.Toksiążka,doktórejzpożytkiemmożnawielokrotniepowracać.Jednak-
żenietylkonierównotraktujeposzczególnetematy,alejestrównieżzdecydo-
wanienaukowawswoimpodejściuinierzadkotrudnadlaczytelnika.Ponadto
bezwątpieniaprzezostatnietrzyipółdekadybadanianawieluobszarach
przyćmiłyzawartewniejustalenia6.
OileShirerreprezentowałpopularną,aBrachernaukowąstronępisarstwa
natematnazistowskichNiemiec,takniedawnopewnemuautorowiudałosię
połączyćobapodejścia.DwutomowedziełoHitlerpiórabrytyjskiegohistory-
kaIanaKershawazpowodzeniemosadzażycieHitlerawnajnowszejhistorii
Niemiecipokazujewjakisposóbjegodojściedowładzyiupadekbyłypołą-
czonezszerszymiczynnikamihistorycznymi.AleHitlerKershawaniejesthi-
storiąnazistowskichNiemiec.Wrzeczysamej,wrazzcorazwiększąsamoizo-
lacjąHitlerapodczaswojny,zkolejnymistronamiprezentowanewniejspoj-
rzeniestajesięwnieuniknionysposóbcorazwęższe.Skupiasięnazagadnie-
niach,którymHitlerpoświęcałnajwięcejuwagi,czylinapolitycezagranicznej,
wojnieikwestiirasowej.Zzałożenianiemożeprzyjąćperspektywyzwykłych
5WilliamL.Shirer,TheRiseandFalloftheThirdReich:AHistoryofNaziGermany,NewYork1960;
recenzjaKlausaEpsteinaznajdujesięwReviewofPolitics,nr23(1961),s.130-145.
6KarlDietrichBracher,TheGermanDictatorship:TheOrigins,Structure,andConsequencesofNa-
tionalSocialism,NewYork1970[1969].
