Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spuściznaprzeszłości
45
cysięodsetekNiemców.Przed1914r.nawetsocjaldemokracipostrzegaliRo-
sjęisłowiańskiwschódjakoobszarzacofaniaorazbarbarzyństwa,iwniewiel-
kimlubwręczżadnymstopniusympatyzowalizwysiłkamipolskojęzycznych
pracownikówwNiemczechnarzeczobronyichpraw37.
SpoglądającpozaNiemcyiEuropęnaszerokiświat,kanclerzeRzeszypia-
stującytenurządpoBismarckupostrzegaliwłasnykrajjakopaństwodrugiej
kategorii,gdyporównywalijezWielkąBrytaniąorazFrancjąiichogromnymi
zamorskimiimperiamiopasającymikulęziemską.Opóźnionenatympolu
Niemcybyływstaniejedyniezebraćresztkiiokruszkipozostawioneprzez
inneeuropejskiemocarstwakolonialne,którejużnastarciemiałynadnimi
przewagę.Tanganika,Namibia,Togoland,Kamerun,NowaGwinea,rozmaite
wyspynaPacyfikuorazchińskiporttraktatowywJiaozhou,topraktycznie
rzeczbiorącwszystkieterytoriaskładającesięnaniemieckieimperiumzamor-
skiewprzeddzieńwybuchuIWojnyświatowej.Bismarckuważałjezamało
istotneiniechętnieprzystałnaichopanowanie.Jednakjegonastępcymielina
toinnespojrzenie.PrestiżiświatowapozycjaNiemiecwymagały,jakująłto
BernahrdvonBülow,ministersprawzagranicznychpodkonieclat90.,ana-
stępniedo1909r.kanclerzRzeszy,właściwegoumiejscapodsłońcem”
.Rozpo-
czętobudowępotężnejmarynarkiwojennej.Jejdługofalowymcelemmiało
byćuzyskaniekolonialnychustępstwodBrytyjczyków,władcównajwiększego
imperiumzamorskiegonaświecie,poprzezgroźbę,amożeijejurzeczywist-
nienie,sparaliżowanialubzniszczeniagłównychsiłflotybrytyjskiejwtyta-
nicznymstarciunaMorzuPółnocnym38.
Corazbardziejambitnemarzeniaoświatowejpotędzebyłyartykułowane
przedewszystkimprzezsamegocesarzaWilhelmaII,pompatycznego,zarozu-
miałegoiskrajniegadatliwegoczłowieka,któryrzadkoprzepuszczałokazję,by
wyrazićswepotępieniedemokracjiiprawobywatelskich,pogardęwobeczda-
niainnychorazwłasnąwiaręwwielkośćNiemiec.Cesarz,podobniejakwielu
jegoadmiratorów,dorastałjużwzjednoczonychNiemczech.Miałniewielką
świadomośćtegojakniepewnairyzykownabyładroga,którąobrałBismarck,
byzjednoczyćpaństwow1871roku.Podążajączapruskimihistorykamiswo-
ichczasów,uważał,żecałytenprocesbyłhistorycznieprzesądzony.Niemiał
pojęciaopełnejnerwówobawieoprzyszłośćNiemiec,któraskłoniłaBismarc-
kadopostawienianatakostrożnąpolitykęzagranicznąwlatach70.i80.Bez-
sprzeczniecesarzmiałzbytkapryśnycharakterizbytchwiejnąosobowość,by
mógłwywrzećjakikolwiekspójnywpływnabiegsprawpaństwa,ajegomini-
strowiezdecydowaniezbytczęstomusielidziałaćwbrewjegonaciskom,niż
wcielaćwżyciejegożyczenia.Jegonieustannedeklaracje,iżjestpotrzebnym
Niemcomwielkimprzywódcą,jedyniezwracałyuwagęnajegoniedostatkina
tympolu,atakżeodegrałypewnąrolęwcementowaniunostalgicznegomitu
37Evans(red.),Kneipengespräche,s.361-383.
38VolkerR.Berghahn,DerTirpitz-Plan:GenesisundVerfalleinerinnenpolitischenKrisenstrategieun-
terWilhelmII,Düsseldorf1971.
