Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
RozdziałI
antysemityzm,żewieluznichzmieniłonazwiskanabrzmiąceniecobardziej
chrześcijańsko51.Aż100000niemieckichŻydówzareagowałonadyskrymina-
cjęwXIXwiekuemigracją,główniedoStanówZjednoczonych;alewiększość
została,zwłaszczażepodkoniecXIXwiekugospodarkazaczęłaprzeżywaćroz-
kwit.Ci,którzypozostaliskupilisięgłówniewwiększychmiasteczkachoraz
wielkichmiastach.W1910r.jednaczwartaniemieckichŻydówmieszkała
wBerlinie,ado1933r.ówodsetekwzrósłdoniemaljednejtrzeciej.Wobrębie
owychmiastkoncentrowalisięwposzczególnychdzielnicach;w1885r.nie-
malpołowahamburskichŻydówzamieszkiwaławdwóchdzielnicachklasy
średniej,wHarvestehudeiRotherbaum,w1900r.prawiedwietrzeciefrank-
furckichŻydówżyłowczterechzczternastudzielnicmiasta;w1925r.70%
berlińskichŻydówmieszkałowpięciucentralnychizachodnichdystryktach,
wzdecydowanejwiększościbyłytodzielniceklasyśredniej.Nawetwmiastach
onajwiększejżydowskiejpopulacji–wBerlinie,WrocławiuiFrankfurcie–Ży-
dzistanowilinaprawdęniewielkąmniejszość,odpowiednio4,3%,6,4%i7,1%
ichludnościw1871roku52.
WieluŻydówznalazłosobiemiejscewbiznesieiwwolnychzawodach.
UbokuwielkiejrodzinybankierskiejRothschildówwyrosłowieleinnychży-
dowskichdomówfinansowych,jaknaprzykładfirmabankowaBleichrödera,
którejBismarckpowierzyłswojeosobistefinanse53.Noweformyhandludeta-
licznego,takiejakdomytowarowe,którychprzedIWojnąświatowąwNiem-
czechbyłook.200,równieżczęstomiałyżydowskichwłaścicieli,naprzykład
rodzinęTietzczybraciWertheimów54.Żydzibyliszczególniesilniereprezen-
towaniwmedycynie,prawie,nauce,nauczaniuakademickim,dziennikarstwie
orazwsztuce55.Społecznośćżydowskapowoliprzekształcałasięzeznajdują-
cejsięnamarginesiemniejszościreligijnejwjednązwielugrupetnicznych
corazbardziejwielokulturowegospołeczeństwa,obokinnychmniejszości,Po-
laków,Duńczyków,Alzatczyków,Serbołużyczanorazpozostałych.Podobnie
jakinnegrupyposiadaławłasne,corazbardziejświeckieinstytucjeprzedstawi-
cielskie,naczelezCentralnymStowarzyszeniemObywateliNiemieckichWy-
znaniaŻydowskiegostworzonymw1893roku.Jednakżewprzeciwieństwie
doinnychgrup,Żydziogólnierzeczbiorącodnosilisukcesyekonomiczne,nie
posiadalirównieżwłasnejpartiipolitycznej,amiasttegojejczłonkowieskła-
nialisiękudołączaniu,aczasamizajmowaniuczołowychstanowisk,wpartiach
politycznychgłównegonurtu,zwłaszczanalewicyorazwcentrumscenypoli-
tycznej.WiększośćŻydówsilnieidentyfikowałasięzniemieckimnacjonali-
51DietzBering,TheStigmaofNames:AntisemitisminGermanDailyLife,1812-1933,Cambridge1992
[1987].
52Pulzer,Jews,s.5,II.
53NiallFerguson,TheWorld’sBanker:TheHistoryoftheHouseofRothschild,London1998;Fritz
Stern,GoldandIron:Bismarck,BleichröderandtheBuildingoftheGermanEmpire,NewYork1977.
54RobertGellately,ThePoliticsofEconomicDespair:ShopkeepersandGermanPolitics,1890-1914,
London1974,s.42-43;Richarz,JüdischesLeben,II,s.17,s.23-35.
55Ibid.,s.31-34.
