Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
R.Descartes,Namiętnościduszy
gnięciazadowoleniatrzymaniesięprzedewszystkimtychzasad,abypopierwsze,
wpoznawaniutego,conależyczynić,posługiwaćsięzawszewmiaręmożnościjak
najlepiejswymrozumem,podrugie,miećstałeiniewzruszonepostanowieniewy-
konywaniazaleceńrozumu,aniedaćsięzwieśćnamiętnościom,albowiemwów-
czasniebędziesięanipragnęło,aniżałowałodóbr,będącychpozagranicamina-
szychmożliwości3.
Alemyślącejksiężniczkiniezadowoliłyowewskazaniafilozofa.Miałaonaliczne
wątpliwości,zktórychzwierzałamusięszczerzewswoichlistach.Dyskusjato-
czyłasięwięcdalejitoonazachęciłaKartezjuszadonapisaniaTraktatuonamięt-
nościach.Kartezjuszzwracałmianowicieuwagę,iżnamiętnośćkażenamczęstobrać
pewnerzeczyzaowielelepszeibardziejpożądaneniżsą,idlategobyłzdania,iż
obowiązkiemrozumujestzbadaćsłusznąwartośćwszelkichdóbr,którychosiągnię-
ciezależyodnaszegopostępowania.Przeciwkotemuwystępowałaksiężniczka
twierdząc,iżtrzebabywobectegoposiadaćwiedzęnieskończonąidoskonałą,by
móctegodokonać.Zresztązarównoci,którzyżyjądladrugich,jakici,którzy
żyjątylkodlasiebie,skłonnośćswojąopierająnadośćsilnychracjach.Aletego
uczucianaturalnego,którekażerozumowiwyrazićswojązgodęnanaszepoczy-
nania,nienależychybanazywaćnamiętnością,skororodzisięonowraz
znami.Trzebabyokreślićdokładniej,wjakiejmierzemożnaiśćzatympopędem
naturalnym,względnie,jaknależałobygozmienićipoprawić.Toteżprosiłaona
filozofaookreślenienamiętności,abymogłajedobrzepoznać.Cibowiem-pisała
-którzynazywajijezaburzeniami,przekonalibymnie,żesiłaichpolegajedyniena
oszukiwaniuiujarzmianiurozumu,gdybydoświadczenieminieukazywało,żeistnieji
namiętności,któreskłaniajinasdodziałańrozumnych4.
IotoKartezjuszwceluokreślenianamiętnościpostanowiłjezbadaćbardziej
szczegółowo.Jakożzabrawszysiędotejpracy,3listopada1645r.donosiłksięż-
niczce,żezastanawiałsięwdniachostatnichnadliczbąiporządkiemwszystkich
namiętnościiskorotylkoprzemyślinależycieswojemniemaniawtymprzedmio-
cie,nieomieszkajejotymnatychmiastdonieść5.Nawiosnęrokunastępnego
Traktatonamiętnościachbyłgotowy,aksiężniczka25kwietnia1646pytałajuż
filozofaopewnewyjaśnienia.
Kartezjuszniemiałpierwotniezamiarutraktatutegoogłaszać;napisałgona
życzenieksiężniczkiidlaniejsamejtylko.Tymczasemstałasięrzecznieoczekiwa-
na.KrólowaszwedzkaKrystyna,zainteresowawszysięzagadnieniamietycznymi,
pragnęłapoznaćzdaniefilozofaonajwyższymdobru.WówczasKartezjuszprzesłał
jejzapośrednictwemambasadorafrancuskiegoChanutalistypisanedoksiężniczki
ElżbietyiówTraktatonamiętnościach.Wtensposóbdowiedzielisięonimprzyja-
cieleKartezjusza.Zaichnamowązdecydowałsięprzejrzećgorazjeszcze,powięk-
3Zob.R.Descartes,ListydoksiężniczkiElżbiety,tłum.JerzyKopania,Warszawa1995,s.36n.
4Zob.R.Descartes,Oeuvres,IV,289-290.
5R.Descartes,Listył,s.68.
