Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
R.Descartes,Namiętnościduszy
ruchytchnieńżyciowych.Iodwrotnie,wszelkieruchy,powstałewcielepodwpły-
wemdziałaniananieprzedmiotówzewnętrznych,odbijająsięzapośrednictwem
nerwówitchnieńżyciowychnaszyszyncewmózgu,zaśduszaodczuwajejako
własnespostrzeżenia.Ztymizaśspostrzeżeniamiłącząsiębezpośrednionamiętno-
ści.Międzystanamifizjologicznymiadoznaniamiduszyistniejezatemstałazależność.
Aleduszaposiadarównieżswojewłasnepragnieniaidążenia.Stądpowstajewalka
wewnętrzna,któratoczysięniepomiędzyniższąiwyższączęściąduszy,jaktopo-
wszechniedotądsądzono,alepomiędzydusząaciałem,tzn.pomiędzywoląatchnie-
niamiżyciowymiwszyszynce.Bypanowaćnadswyminamiętnościami,musidusza
poznaćówmechanizmcielesnyiumiećsięnimposługiwaćdlaswoichwłasnych
celów,musionapoprzezćwiczenieciałaprzypomocyzdrowychnawykówdążyć
dowyćwiczeniaiudoskonaleniaswejwoli,organizującjąwokółstałychinieza-
chwianychzasad.
Takćwiczącwolęitrzymającsięstałychzasadjakobroniduchowejwwalce
znamiętnościami,poddajemyjezadaniommoralnymczłowieka.Fizykanamiętno-
ścistajesięwtensposóbpodstawąetyki,aznajomośćichmechanizmunarzędziem
moralnegodoskonaleniasięczłowieka.
III.GŁÓWNATREŚĆTRAKTATU
Abymócwalczyćznamiętnościami,należyjedokładniepoznać,zbadaćichge-
nezę,objawyiskutki.Jakokryterium,służącedoichrozróżnienia,przyjmujeKar-
tezjuszzasadę,iżprzedmiotyzewnętrzne,działającwsposóbrozmaitynanasze
zmysły,różnewywołująnamiętności.Mogąonebowiemalbonaszadziwiać,albo
pobudzaćdozłączeniasięznimilubuciekaniaprzednimi,alboskłaniaćnasdourze-
czywistnieniapewnychrzeczy,albowreszciewzniecaćwnasradośćlubsmutek.
Takotopodziw,miłość,nienawiść,pożądanie,radośćismutekstanowiąsześć
namiętnościpierwotnych,naktórychopierająsiępozostałe.
Czteryznich:radość,smutek,miłośćinienawiśćsięgająażdopoczątków
naszegożyciafizycznegoiwykazujątesameobjawy,jakietowarzyszyłydoznaniom
dziecka,kiedyotrzymywałopokarmwystarczającylubniedostatecznyizły.
Ichociażzrozwojemżycialudzkiegoprzekształcająsięowenamiętności,niemniej
ruchywewnętrznetchnieńżyciowychikrwi,któreimniegdyśtowarzyszyły,po-
zostająwciążtesame.Tesamesąteżichskutkiiobjawyzewnętrzne.
Namiętność,jakąjestpodziw,tymróżnisięodwcześniejwymienianych,żenie
łącząsięznimżadnezmianywsercuikrwi,ponieważzależyonwyłącznieodoceny
umysłowejdanegoprzedmiotu.Jestwięctanamiętnośćzwiązanazespostrzeganiem
rzeczyzmysłowych,ajakotakajestwarunkiemwszelkichinnychnamiętności,
albowiemstanowipierwsząreakcjęuczuciowąnawrażeniazmysłowe.
Szczególnestanowiskowśródnamiętnościzajmujepożądanie.Onojestsiłą
napędowąnaszegożyciauczuciowego,zajegopośrednictweminnenamiętności
