Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
Autorytaryzm–totalitaryzm–autorytatywizm:
propozycjeterminologiczne
Opisującprzeciwnikówdemokracjiliberalnej(demoliberalizmu),zacząć
trzebaodzdefiniowaniategopojęcia.Abyuniknąćwieloznaczności,odwołam
siędokoncepcjiMarkaSobolewskiego,zwracającuwagęnatrzyjejelementy:
pochodzenieorganówdecyzyjnychzpowszechnych,równychiwolnychwybo-
rów;konkurencjępartiipolitycznychowładzę;gwarancjepodstawowychpraw
iwolnościobywatelskich
1
.Pomijanie-oficjalnelubfaktyczne-którejśztych
cechodbierasystemowipolitycznemudemoliberalnycharakter.
Podejmującsięopisywaniaianalizowaniatendencjiantydemoliberalnych,
stajemywobliczuistotnychtrudnościterminologicznych.Krytykademolibera-
lizmumożewynikaćzróżnychprzesłanekiprowadzićdoróżnychwniosków,
błędemjestwięctraktowaniejejjakojednolitegozjawiska.Badaczewprowadzają
zatemkategorieautorytaryzmuitotalitaryzmu,pozwalającedokonaćklasyfikacji
antydemoliberalnychruchówireżimów2.
Wtokudługoletnichdyskusjiwypracowanokonsensusdotyczącypojęcia
totalitaryzmu3.W1956r.CarlJ.FriedrichiZbigniewBrzezińskiokreślilisześć
cechreżimutotalitarnego:totalitarnaideologia;masowamonopartia,podporząd-
kowującasobieaparatpaństwowy;terrorfizycznyipsychicznyskierowanyzarówno
przeciwjawnymwrogomreżimu,jakiarbitralniewskazywanymgrupomludności;
podporządkowanieśrodkówprzymusumonopartii;wyłącznakontrolamonopartii
nadśrodkamikomunikacjispołecznej;kontrolowanieprzezmonopartięipaństwo
gospodarki
4
.DziewiętnaścielatpóźniejJuanLinzuwypukliłczteryelementy:
1M.Sobolewski:Ustrojedemokratyczneiniedemokratyczne.nKrytyka”1984,nr18.Pomi-
jamtuelementspołeczno-ekonomiczny,przezautorarównieżwymieniany.
2R.Bäcker:Totalitaryzm-geneza,istota,upadek.Toruń1992,s.13.
3Ibidem,s.8;M.Kornat:Bolszewizm-totalitaryzm-rewolucja-Rosja.Początkisowietolo-
giiistudiównadsystemamitotalitarnymiwPolsce(1918-1939).Kraków2004,T.2,s.69-72.
4M.Bankowicz,W.Kozub-Ciembroniewicz:Dyktaturyityranie.Szkiceoniedemokra-
tycznejwładzy.Kraków2007,s.198;R.Tokarczyk:Autorytaryzm-dociekanieistotypojęcia.HiP,
nr2-3(9-10):2009-2010;R.Bäcker:Totalitaryzmł,s.51-59.
