Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wyklętemu.Ponieważwmiaręrozwojureformacjinaziemiachpolskichwłaśnie
dziękiegzekucjistarościńskiejduchownimogliskuteczniebronićswychdocho-
dów,szlachtazaczęładomagaćsięjejzniesienia.
Ostateczniesejmtenzniósł
1
jurysdykcjęklerunietylkowsprawachowiarę
2
,
alerównieżwsprawachmajątkowych
3
.Odtądsprawamizaległychdziesięcinmiały
zajmowaćsięsądyziemskie
4
.
Odpowiedziąduchowieństwanatobardzodalekoidąceograniczeniekompe-
tencjiichsądówbyożądanieodkrólawydaniakorzystnejinterpretacjiostatniej
konstytucji,coteżnastąpiło
5
.7sierpnia1564r.królwydałdwaedyktyprzeciw
różnowiercom
6
.Pierwszyznichnakazywałtym,którzydoPolskizbieglizprzy-
czynreligijnych,opuszczeniejejgranicdodnia1październikategożroku;poupły-
wietegoterminudopuszczonostosowaniewobecnichegzekucjistarościńskiej.Na-
tomiastdrugiograniczałdopierocouzyskane
7
zniesieniejurysdykcjiduchownej
8
.
Aktytewywołałyzrozumiałezaniepokojenieszlachty,zwłaszczainnowierczej,
isprawawykonywaniawyrokówsądówduchownychprzezstarostówzostałapodnie-
sionajeszczeraznaobradachsejmuw1565roku
9
.
Jużnasejmikachprzedsejmowychnaradzanosięnadsposobemunieważnienia
edyktówwydanychprzeciwróżnowiercom,anasejmiez1565r.ponowniezgłoszo-
1
BiskupkrakowskiFilipPadniewskizłożyłwimieniuepiskopatuprotestacjęprzeciwkozniesie-
niuegzekucjiwyrokówsadówduchownych.J.T.Maciuszko,Pokójreligijny–szlacheckapoli-
tyka…,s.118.
2
Faktycznie,oczymjużpisano,uprawnienietosądykościelnestraciływ1552r.
3
J.Śląskitakoceniatopostanowienie:Nietylebezpośrednioograniczyłzasięgjurysdykcjispra-
wowanejprzezkler,coniejakopodciąłjejkorzenie.J.Śląski,DialogipolityczneStanisława
Orzechowskiegonatlesejmówegzekucyjnych,„OdrodzenieiReformacjawPolsce”1967,T.XII,
s.77.
4
Należyuznaćtozaniewątpliwysukcesszlachty,ponieważsądyziemskieskładałysięzjej
przedstawicieli.
5
InterpretacjatejkonstytucjizostaławydanawŁowiczuw1564roku,jużpozakończeniusejmu,
toteżniemiałamocyprawnej.JakwskazujeŁ.Godlewski:Dokumenttenmiałjedyniecharakter
pismaprywatnegoleczmógłzaniepokoićszlachtę…,Ł.Godlewski,SporySzlachtyodziesięci-
nyijurysdykcję…,s.59.
6
W.Zakrzewski,Powstanieiwzrost…,s.273;J.Tazbir,Państwobezstosów…,s.84.
7
Konstytucjasejmu1562/3r.
8
J.T.Maciuszko,Pokójreligijny…,s.120.
9
…abyksiężajurysdykcyiswejnadnieminiewyciągaligdyżotymzminkapospolitajestina
sejmiepiotrkowskimbyła…,Diariuszsejmu1565r.,s.243;…iżtajurysdykcjaksiężyIchM
łamałaprawowszempospolite…,tamże,s.293.
30
