Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nosprawęjurysdykcjiduchownej.Szlachtaskarżyłasięnietylkonatreśćedyktów
1
aletakżenawezwanieprzedsądkrólewskikilkustarostów,którzyniechcieliegze-
kwowaćwyrokówsądówduchownych
2
.Spórwięcrozgorzałnanowo,akról,bygo
nieprzedłużać,2kwietniaprzyjąłtekstkonstytucji,którapotwierdzałapostano-
wieniapoprzedniejzsejmupiotrkowskiego1562/3r.Ostateczniesejmpotwier-
dził,żeprawokoronnenieprzewidujeegzekucjistarościńskiejwyrokówsądów
duchownych
3
.
Zpostulatemjurysdykcjiduchownejzwiązanebyłotakżeinnewystąpienie.
Miałoonomiejscenasejmiez1566r.,gdymożnowładztwokalwińskiepróbowało
wówczasuzyskaćwydanieedyktuprzeciwkoantytrynitarzom
4
.Ponieważepiskopat
domagałsiędecyzjiznacznieszerszej,bodotyczącejogółuwyznańprotestanckichw
państwie,częśćposłówwzamianzapoparcieedyktuprzezklerkatolickizapropo-
nowałaponowneuznaniejurysdykcjiduchownej.Inicjatorzyszybkojednakzmie-
nilizdanieicałasprawapozostałatylkoepizodemświadczącym,onierównymtrak-
towaniuwszystkichwyznańreformowanychnawetprzezsamychróżnowierców.
Wprawdzielegacjanasejmz1570r.nieprzewidywałarozważaniasprawreligij-
nychjednakjużnasejmikachm.in.dopominanosięunieważnieniapozwówduchow-
nych
5
.Zgodniezichzaleceniamiposłowiedopominalisięotojużwwitaniukróla,
gdyżduchowninadalpozywaliodziesięciny
6
.Pomimoobietnickróla
7
izbaposelska
domagałasięgwarancjipisemnych
8
.ZygmuntAugustzłożyłzatemtakąsamądekla-
racjęnapiśmieadalszeobradysejmuupłynęłynasłownychutarczkach
9
.
1
Jużwpropozycjisejmowejwstyczniu1565r.wskazywano,żemiałybyćobronąprzedswawolą
ibluźnierstwem.
2
Diariuszsejmu1565r…,s.180i248.
3
J.Śląski,Dialogipolityczne…,s.77.
4
J.Tazbir,Państwobezstosów…,s.86.
5
InstrukcjeteomawiaJ.Pirożyński,Sejmwarszawski…,s.23–24.
6
…Księżaabypostępkiemprawnymprzeciwnamniewystępowalianitejmocyniemieli,(…)
anijurysdykcyiżadnejinszejnadW.M.miećniepotrzebujemy…,Diariuszsejmu1570r.,s.114.
7
Monarchazapewnił,żeniebędziepozywaćproheresiiobiecałinterwencjęwsprawiedziesięcin.
8
O.Haleckiprzypuszcza,żegłównąprzyczynąsporówbyłajużwówczasobawaszlachtyprzedewen-
tualnymbezkrólewiem.O.Halecki,Zgodasandomierska1570r.,Warszawa1915,s.329–330.
9
Sejmtenniebyłudanydlaróżnowierców.Wprawdziewkuluarachsejmowychrozpoczęlioni
rozmowyzepiskopatemwzamianzawolnośćwyznania,godzącsięnaznaczneustępstwam.in.
napowrótdopełnej,zwyjątkiemsprawmatrymonialnych,jurysdykcjiduchownych,jednaknie
przyniosłyonewiążącychustaleń.Obiestronyodłożyłyichkontynuacjędonastępnegosejmu.
J.Pirożyński,Sejmwarszawski…,s.49–50.
31
