Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
MarekKornat
Chwilowenadziejenawspółpracępolsko-pruskąprzeciwRosjiMikołajaI–oży-
wioneliberalizacjąPruspowstąpieniunatronFryderykaWilhelmaIVwkwietniu
1848–okazałysięiluzją.ZłudzeniembyłyrównieżnadziejenaprzekształcenieAustrii
wpaństwoliberalneocharakterzefederalnym,którestaniesięsojusznikiemsprawy
niebyłwstaniepodważyćukładusiłwEuropie,opartegowznacznymstopniuna
realiachgeopolitycznych.
FrancuskiRządTymczasowyzAlfonsemLamartinemjakoministremsprawzagra-
nicznych,naktórystawiaładyplomacjaHoteluLambert,okazałsięrządembardzoza-
cjirewolucyjnejprzesłoniłarzeczywistośćFrancjibezczynnej.Ległwgruzachrównież
innymit–żesolidarnośćludównaprawizbrodnięrozbiorów,zbrodnię,którejsprawcami
byłyautokratycznerządy.Rewolucja1848byłakolejnąporażkądyplomacjiCzartory-
skiego,upadkiemjegonadziei,że„naródfrancuskipragniepopieraćiszanowaćwszę-
przebudowyEuropynazasadzienarodowej,wyrażonewEsejuodyplomacji(1827),
byłyinspirującąutopią,ożywiającąjegodążeniamimodoświadczeniaklęsk.„Szczeliny
wywołanetrzęsieniemziemizwierałysięzpowrotem.Wszystkojakgdybywracałodo
Polskabyławniewolitrzechpaństw–pisałHenrykWereszycki–itowwieku
XIXpotęgnakontynencieprzeważających.Wrealiachokreślonychwroku1815nie
istniałotakpotężnemilitarnepaństwo,którebymogłopokonaćnietylkotrzy,alena-
wetdwaztychmocarstw.Itobyłazasadniczasłabośćsprawypolskiej.Alejejsiłę
stanowiłfakt,żePolacyutraciliwolnośćjakoostatniznarodóweuropejskich,ponadto
utracilijąwokresie,wktórymwszystkimludommającymświadomośćswojejodręb-
nościprzyznawanoprawodosamoistnegobytu.Właśnietaokolicznośćwnastępnej
PrzywykliśmywyolbrzymiaćznaczeniesprawypolskiejdlaEuropy.Jednakjejwa-
ga„aktualnaczypotencjalna”wciążbyłarzeczywistością,mimokolejnychklęsk
iniepowodzeń.Historiografiapolskazaswojewielkiezadanieuważaławykazanie
doniosłościsprawypolskiejdlarównowagieuropejskiej.JulianKlaczkoiXIX-wieczni
konserwatyścikrakowscyprzekonywali,żeukresuXVIIIstuleciadokonałysiędwie
wielkierewolucje:rewolucjafrancuskaorazrozbioryPolski,którestanowiłyprawdzi-
wierewolucyjnyprzewrótwukładziesiłpolitycznychwEuropieŚrodkowo-
-Wschodniej.RozbiorydokonałysięwłaściwiezaprzyzwoleniemEuropyancien
régime’u.StanowiłyrewolucyjnywyłomwsystemierównowagisiłwEuropie,chociaż
41Nadziejomtakimulegałnawetks.AdamCzartoryski–por.:M.Kukiel,CzartoryskiandEuropean
Unity1770–1861,Princeton1955,s.265.
42Tejsprawydotyczyźródłowe(chociażtrochęprzestarzałe)studiumPaulaHenry,Legouvernement
provisoireetlaquestionpolonaiseen1848,„RévueHistorique”,t.178,1936,s.198–240.
43.TakpisałCzartoryskiwmemorialedlaministraLamartine’az26kwietnia1848r.(por.:
J.Skowronek,AdamJerzyCzartoryski1770–1861,Warszawa1994,s.451).
44M.Handelsman,op.cit.,t.2,s.234.
45S.Kieniewicz,WiosnaLudów...,s.15.
46H.Wereszycki,Sprawapolska[w:]PolskaXIXwieku.Państwo–Społeczeństwo–Kultura[Kon-
frontacjehistoryczne],red.S.Kieniewicz,Warszawa1982,s.121–161.
