Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AntoniCetnarowicz
ODRODZENIENARODOWEWISTRII
WLATACH1860–1907–ZARYSPROBLEMATYKI
HistorykzagłębiającysięwbadaniedziejówodrodzenianarodowegowIstriistaje
przedbogactwemróżnychzagadnieńiwątków,którewinienuwzględnić,abyuzyskać
wmiarępełnyobraz.Rodzitooczywiścieokreślonetrudności,dlategoniedziwifakt,
żewhistoriografiiwciążbrakwszechstronnego,wyczerpującegoujęciategotematu.
Wpolskimpiśmiennictwiehistorycznymproblematykata–wyjąwszydrobneprzy-
czynkiHenrykaBatowskiegoiHenrykaWereszyckiegowramachszerszychstudiów
czypodręcznikoweujęcieWacławaFelczaka–niezostaławogólepodjęta1.
Whistoriografiiwłoskiejzagadnienierozwojuchorwackiegoisłoweńskiegoruchu
narodowegowIstriipojawiasięwogólnychopracowaniachdotyczącychhistoriiIstrii
czyproblemuirredentyzmu.WanalizieproblemunarodowościowegowIstriiwśród
badaczywłoskichukształtowałysiędwaprzeciwstawnepoglądy:pierwszy,który
możnabynazwaćmarksistowskim,próbowałwyjaśniaćpojawieniesięchorwackiego
isłoweńskiegoodrodzenianarodowegonagruncieprzemianekonomicznych,jako
konsekwencjęrozwojukapitalizmu.JegoreprezentantembyłAngeloVivante2,który
budzeniesięświadomościnarodowejwidziałjakonastępstwo„kryzysumałejwłasno-
ścipowstałejpouwłaszczeniuchłopówwroku1848,kiedytochłopi,chcącspłacić
odszkodowanie,zadłużalisięuswoichwierzycieli,zwyklemieszczanwłoskich”.
VivantedostrzegałjednocześniewpływwłoskiegoruchuRisorgimentonaprzebudze-
nienarodoweChorwatówiSłoweńcówwIstrii.Przeciwstawne,nacjonalistycznesta-
nowiskozająłBernardoBenussi3,którydowodził,żetorządaustriackijużwroku
1848wywołałpowstanieruchunarodowegowśródsłowiańskiejludnościIstrii,aby
mócstłumićrewolucjewWiedniuinaWęgrzech,aponadtochciałgowykorzystać
równieżprzeciwkoWłochom,gdybycipoparlirewolucjęwWenecji.WedługBenus-
siego,słowiańskiruchnarodowywIstriimógłsięrozwinąćwłaśniedziękipoparciu
władzaustriackich,itogłówniezasprawąduchowieństwa.Ztegowyprowadzawnio-
1H.Batowski,Państwabałkańskie1800–1923,Kraków1938;H.Wereszycki,PodberłemHabsbur-
gów.Zagadnienianarodowościowe,Kraków1976;T.Wasilewski,W.Felczak,HistoriaJugosławii,Wro-
cław1983.
2.A.Vivante,L’irredentismoadriatico.Contributoalladiscussionesuirapportiaustro-italiani,Firenze
1912.
3B.Benussi,L’Istrianeisuoiduemilennidistoria,Trieste1924.