Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uźródeł„Europynarodów”.OznaczeniuWiosnyLudówdlastosunkówmiędzynarodowych33
WiosnaLudówokazałasiękatalizatoremprocesówrozkładowychdawnegopo-
rządkuwEuropie.AmerykańskihistorykdyplomacjiPaulSchroederwzasługującejna
uznanieksiążceTheTransformationofEuropeanPolitics1763–1848zawarłpogląd,
żeporoku1848systemwiedeńskizachowałnadalzdolnośćdopodejmowaniawyzwań
takich,jakzapewnienieporządkuiograniczaniekonfliktów,alezacząłtracićlegitymi-
zacjęioperatywnośćwkonfrontacjiznacjonalizmem,liberalizmemiprzyspieszonymi
przemianamigospodarczymi58.Wydarzenia1848r.nadałydynamikęprocesowipod-
mywaniaidekadencjisystemulegitymistycznegoorazprzechodzeniadosystemu
państwnarodowych.
Rok1848rozwiałiluzjęzjednoczonychiliberalnychNiemiec59.Przyniósłza-
ostrzenierywalizacjiaustriacko-pruskiejopreponderancjęwNiemczechorazokształt
iobliczezjednoczonychNiemiec.Pomocrosyjska,udzielonaAustriiwceluzdławienia
powstaniawęgierskiego,niescementowaławspółpracyPetersburgaiWiednia,ale
otworzyłanowyrozdziałantagonizmuaustriacko-rosyjskiego,którysięnasiliłwdobie
wojnykrymskiej,zaśwkońcuwiekuXIXstałsięgłównympowodemdestabilizacji
układusiłwEuropieŚrodkowo-Wschodniejiokazałsięjednązbezpośrednichprzy-
czynwybuchuWielkiejWojnywroku1914.
Zperspektywyponadstupięćdziesięciulat,jakieupłynęłyodwydarzeń1848r.,
mamyświadomośćrozbieżnościzdańhistorykówwkwestiiznaczeniarewolucji1848
rokuwEuropie–inaczejpostrzeganotowydarzeniewjegostulecie,inaczejobecnie,
napoczątkuXXIwieku.Niebrakujeporównańroku1848zrokiem178960,obecnie
zaś–zrokiem1989.Odnotujmywtymmiejscutytułemprzykładuuwagihistoryka
amerykańskiegoJonathanaSperbera,którywnowejksiążceTheEuropeanRevolu-
tions,1848–1951zaapelowało„nieeuropocentryczne”spojrzenienawydarzeniaWio-
snyLudów.Wydarzeniate,jegozdaniem,niespowodowałytak„globalnychzmian”
jakrewolucje1789i1989roku61.Poglądtenniewydajesięuzasadniony,bowiem
długofalowekonsekwencjewydarzeńiidei1848r.byłyprawdziwierewolucyjne
izawieraływielkipotencjałdynamiki62.
HenrykWereszyckitłumaczył,żeWiosnaLudównakreśliławielkiprogramrekon-
strukcjiładumiędzynarodowegoiprzytejkonstatacjinależypozostać63.Programten
wjakiejśmierzezrealizowanowrealiachstworzonychwwynikuIwojnyświatowej,
kiedyzacząłsiękształtowaćsystempaństwnarodowychwEuropieŚrodkowo-
-Wschodniej.DlaLewisaNamierarok1848stanowił„matecznikhistorii”(seed-plotof
history),ponieważ:„każdypostulatwysuniętyprzeznarodymonarchiihabsburskiej
w1848rokuzostałwkońcuwtenczyinnysposóbzrealizowany”64.
Wewszystkichrozważaniachoznaczeniuwydarzeńpolitycznychwhistoriiko-
niecznejestutrzymaniepodstawowegozastrzeżenia.Pamiętaćnależy,żerzadkojeden
momentdziejowytworzynowąrzeczywistośćpolityczną,awszelkiecezuryczasowe
58P.W.Schroeder,TheTransformationofEuropeanPolitics1763–1848,NewYork1994,s.803.
59Por.:G.A.Craig,Europesince1815,NewYork1966,ed.2,s.244;F.Stern,TheFailureofIlliberal-
ism.EssaysonthePoliticalCultureofModernGermany,London1972,s.XVI.
60E.Labrousse,1848–1839–1789.Commentnaissentlesrevolutions[w:]ActesduCongrèshistori-
queducentenairedelaRévolutionde1848,Paris1949,s.1–45.
61J.Sperber,TheEuropeanRevolutions,1848–1951,Cambridge2005[wyd.1–1994],s.266.
62Por.M.Kranzberg,1848:ATurningPoint?(Boston1959).
63H.Wereszycki,PodberłemHabsburgów,Kraków1976,passim.
64L.Namier,VanishedSupremacies.EssaysonEuropeanHistory1812–1918,London1958,s.34–45.