Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Wybranepoznawczekoncepcjerozwojuteoriiumysłu
specyficznychdladziedziny(domain-specifictheories),albojakoteorieodwołujące
sięogólnychmechanizmówzmianypoznawczej(domain-generaltheories).Autorka
twierdzi,żewpierwszejgrupieznajdziemyteorięteorii,teorięsymulacji,wyjaśnie-
niamodułoweorazteoriespołeczno-konstruktywistyczne,awdrugiej-koncepcje,
któreujmująrozwójwiedzyoumyślewkontekściezmianypoznawczejzachodzącej
wprzyjmowaniuperspektywy,rozumieniurelacjiodniesienia(frameofreference)
orazkontrolipoznawczej.Bezwątpieniazatemmożnauporządkowaćstanowiska
wielubadaczy,stosującróżnorodnekryteriaklasyfikacji.Wtym,mającymcharakter
monograficzny,opracowaniu,przyjętojednak,żenajlepszymkryteriumpozwalają-
cymwsposóbsystematycznyprzedstawićpoglądywieluautorów,azarazemnatle
tychpoglądówzaprezentowaćautorskąpropozycjękoncepcjirozwojurefleksjinad
myśleniem,jestkryteriumuwzględniająceważnązmianęwsposobierozważaniana-
turyteoriiumysłu,amianowicieprzejścieodwidzeniateoriiumysłujakosprawności
wyłączniepoznawczejdodostrzegania,żejesttosprawnośćuwarunkowanaczynni-
kamispołecznymiikulturowymi,służącakomunikowaniusięzinnymiludźmi.
Wielubadaczynaprzestrzenitrzydziestulatzmieniałoproponowanewyjaśnie-
nia,doprecyzowałowstępnekoncepcje(np.Perner,1991vsPerner,Stummer,Sprung
iDoherty,2002;Perner,Sprung,ZauneriHaider,2003).Niektórezaproponowa-
neujęciawyjaśniającestałysięwprostinspiracjądlaautorskiegomodelurozwoju
refleksjinadmyśleniem,inne-choćbardzocennepoznawczo-zostanąpoddane
krytycznejanalizie.Dychotomia:ujęciapoznawczevsspołeczno-komunikacyjno-
poznawcze1,wydajesięnajbardziejadekwatnymsposobemprezentacji,któryumoż-
liwipokazanienietylkodominującychidopracowanychteorii,alerównieżkoncep-
cjimającychcharakterwstępny,wtymrównieżmodeluautorskiego.Jużnawstępie
wartopodkreślić,żeinspiracjądlategopodziałubyłasformułowanaprzezNelson,
PlesęiHenseler(1998)takzwanadoświadczeniowateoriaumysłu(experiental
theoryofmind),którabyłaalternatywądlaujęćdotychczasowych,zwanychprzez
autorkitradycyjnymi.Metaforyczniemożnastwierdzić,żebyłotozakończenienery
Piageta”irozpoczęcieneryWygotskiego”wbadaniachnadteoriamiumysłu.Właś-
nietazmianawsposobiepatrzenianaistotęteoriiumysłurozpoczęłanowąepokę
wbadaniachnadteoriąumysłu,epokę,którącechujeodmiennespojrzenienajejna-
turę,przedewszystkimwskazywaniespołecznychźródełispołecznychkonsekwen-
cjinabywaniateoriiumysłu.Innametafora,doskonaleopisującaistotętejzmiany
paradygmatu,zaproponowanajużprzezsamąNelson(2007),jeststwierdzeniem,że
jakobadaczeprzestajemymyślećodzieckujakonaukowcu,azaczynamywidzieć
dzieckojakoaktorawświeciespołecznym.
Należypodkreślić,żewfaziepoznawczychujęćwielupsychologówrozwojo-
wychzaproponowałomodeleczykoncepcje,któremiaływyjaśniaćmechanizm
zmianrozwojowych,alefaktyczniebyłyonepoczątkowojedynieopisemtychzmian.
Zasadniczobadanodziecimiędzytrzecimapiątymrokiemżycia,gdyżpodstawo-
wymcelembadańbyłouzyskanieodpowiedzinapytanie,dlaczegowłaśniewtedy
1Wdalszejczęścitekstuposługiwanosięokreśleniemkrótszym,nazywająctegorodzajukoncepcje
nkomunikacyjno-poznawczymi”.
