Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teoriewrodzonychmodułów
33
WtekściezatytułowanymRozwójzdolnościczytaniainnychumysłów:czte-
ryetapy(1997/2009)Baron-Cohenwskazujeczteryukształtowaneprzezewolucję
mechanizmy,któresąpodstawąuniwersalnejludzkiejzdolnościczytaniaumysłów
(mindreading).Sąto:DetektorIntencjonalności(IntentionalityDetector,ID),Detek-
torKierunkuPatrzenia(Eye-DirectionDetector,EDD),MechanizmUwspólniania
Uwagi(Shared-AttentionMechnism,SAM)iMechanizmTeoriiUmysłu(Theoryof
MindMechanism,ToMM)4.
DetektorIntencjonalności(ID)jestnpercepcyjnymurządzeniem,któreinterpre-
tujebodźceruchowewkategoriachprymitywnych,wolicjonalnychstanówumysłu,
takichjakceleipragnienia”(Baron-Cohen,1997/2009,s.146).Dziękiniemujest
możliwenadaniesensutakimczynnościom,jakzbliżaniesięiunikanie(np.nona
chceś”;njegocelemjestś”)ijestaktywizowanyzawsze,gdynpojawiająsiędane
percepcyjne,którepozwalajązidentyfikowaćcośjakoczynniksprawczy(agenta5)”
(Baron-Cohen,1997/2009,s.147).Mechanizmtenjestamodalny,gdyżpobiera
danezapomocąkażdejmodalnościpodstawowej(wzroku,dotyku,słuchu),kiedy
tylkodostrzeżesamowzbudzającysięruch.Dowodamiistnieniategomechanizmu
sąnaprzykładwynikibadańHeideraiSimmela(1944)czyReddy(1991).Pierwsi
badaczeprosiliosobybadane,abypoobejrzeniufilmu,wktórymprzedstawiono
poruszającesiętrójkąty,opisalioglądanezdarzenie.Badaninantropomorfizowali”
ruch,nadawalikształtomludzkiewłaściwości,amianowicie-posiadanieintencji
idążeniedocelu.Reddy(1991)dowiodłazkolei,żejużpodkoniecpierwszego
rokużyciadziecipotrafiąbyćwrażliwenazmianęcelówosóbdorosłych,awswo-
ichnowszychanalizach(Reddy,2008)-żedziecirozumiejądorosłychjakoistoty
posiadająceumysł.
Drugimechanizm,czyliDetektorKierunkuPatrzenia(EED),działarównież
wokresieodnarodzindo9miesiącażycia(dalej:m.ż),aletylkoprzezwzrok,ipełni
trzypodstawowefunkcje:(1)pozwalanadetekcjęobecnościoczulubbodźcówoko-
podobnych,(2)sprawdza,czyoczysąskierowanenadanąrzecz,(3)wnioskuje-na
podstawiewłasnegodoświadczenia-cotenorganizmwidzi,jeślimaoczyskierowa-
nenatęrzecz.Dziękitemuniemowlęprzypisujestanpercepcyjnydanemuorgani-
zmowi,azatem-wprzeciwieństwiedoID-nieinterpretujedanychwkategoriach
stanówwolicjonalnych,aleraczejstanówumysłowych,dokładniejpercepcyjnych.
Preferencjaniemowlątdopatrzenianaoczy(anieinneczęścitwarzy)itwarze,które
patrząnadziecko(anietwarzeosób,którepatrząwinnymkierunku),orazwzrost
pobudzeniaemocjonalnegowsytuacjikontaktuwzrokowegodowodzą,żeEDDdo-
skonaledziałajużumałychdzieci.Ostatnia,trzeciafunkcjaEDD,awięcinterpreto-
waniespojrzeniajakonwidzenia”,wynikazfaktu,żedzieckodoznajenniewidzenia”,
gdyzamknieoczy,oraznwidzenia”,gdyjeotworzy,copozwalamuwnioskować,że
uinnychpodmiotówwystępujetasamaprawidłowość(Baron-Cohen,1997/2009).
4Podanewnawiasachakronimypochodząodangielskichwersjiterminów,którewswoimtłuma-
czeniutekstuBaron-Cohena(2009)przywołujezoryginałuE.Czerniawska.
5Wdalszychanalizachposłużonosięterminemnpodmiot”zamiastokreślenianagent”,jakiepojawia
sięwpolskimtłumaczeniu.
