Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
wjakimstopniuiwjakisposóbtomistycznakosmologia(rozumianajakocałościowe
spojrzenienawszechświat)19dajesięodbudowaćwobliczunowychodkryćnaukprzy-
rodniczych,którejużuschyłkuśredniowieczazdezawuowałyarystotelizmjakonie-
adekwatnyopisrzeczywistości?20.Wtymcelukoniecznejestodróżnienieelementów
istotnychiprzypadłościowychwtomistycznejkosmologiiorazocenaichznaczenia.
0.1.Kosmologiajakonaukafilozoficzna
Nawstępiepodejmowanychbadańnależywpierwrozważyćznaczeniesamegoterminu
„kosmologia”,gdyżnazwatejgałęziwiedzymakilkaznaczeńijestużywanawróż-
nychkontekstach21.Trzebazatemdokonaćścisłychrozróżnieńmiędzyhistorycznym,
współczesnymiprzyjmowanymwtejrozprawieznaczeniemtakichterminów,jak
kosmologia,filozofiaprzyrody,astronomia,kosmografiaimetafizykaświatamaterial-
nego22.
Kosmologiajakonaukaocałymwszechświeciepojawiłasięusamychpoczątków
refleksjifilozoficznej,jakoteoriaopisującatworzywoiporządekświata(pytanie
oarché),awięcjejzakrespokrywałsięzfilozofiąjakotakąibyłaonawówczas
przedewszystkimfilozofiąprzyrody.Pierwszefilozoficznepróbynaukowegozbadania
iopisaniacałejrzeczywistościpodejmowaneprzezjońskichfilozofówprzyrodypoło-
żyłyfundamentypodpóźniejsząrefleksję.Pierwszymprzełomemwmyślifilozoficz-
nejbyłopodjęcierozważańnadczłowiekiem(sofiściiSokrates),anastępnym–zbu-
dowaniewieloaspektowychsystemówmetafizycznychprzezPlatonaiArystotelesa,
którzytwórczoskorzystalizdorobkuswychpoprzedników.Równoleglerozwijałysię
matematyczniezorientowanebadaniaprzyrodnicze(np.Eudoksos,Kallippos,apóźniej
Ptolemeusz).Przezstuleciazfilozofiiwyodrębniałysięsamodzielnenauki,mające
własnyprzedmiotbadań23.
możnabybyłoznaleźćdlaTomaszamistrzabardziejodpowiedniegoibardziejnowoczesnego”,
J.Pieper,TomaszzAkwinu,dz.cyt.,s.14.
19Orandzekosmologiiwramachfilozofiiświadczyfakt,żewłaśnieoddociekańkosmologicznych
rozpoczęłasięfilozofiagreckawczasachTalesa,abypóźniejciąglejużodgrywaćważnąrolęwrefleksji
uczonych.Por.:K.Leśniak,Arystoteles,Warszawa1965,s.82:„Ciekawośćludzkaskierowałasięnajpierw
kuzdumiewającymdziełomświatafizycznego,kuplanetom,prawidłowościichruchów,wiatrom,pioru-
nom,błyskawicomiwieluinnymtegorodzajuzjawiskom”.
20Wildiersuważa(np.s.56,zwłaszczaprzyp.92),żeśw.Tomaszbyłzbytniouwikłanywkosmologię
grecką,abyobiektywnieopisaćświatizbudowaćtrwałąmetafizykę.Wydajesię,żetopoglądnader
uproszczonyiwynikającyprzynajmniejpoczęścizsympatiiWildiersadokoncepcjiTeilhardadeChardina
(1881–1955),zwolennikauniwersalnejewolucji.
21Por.:S.Mazierski,Elementykosmologiifilozoficznejiprzyrodniczej,Poznań1972,s.34–49.
22Por.:Małysłownikterminówipojęćfilozoficznychdlastudiującychfilozofięchrześcijańską,opr.
A.PodsiadiZ.Więckowski,Warszawa1983,kol.189–190.
23Dalekoidącaspecjalizacjabadańwposzczególnychnaukachwnaszejepocesprawia,żeznawcyhi-
storiifilozofiimogąnieznaćrezultatówbadawczychnaukścisłych,aprzedstawicieletychostatnichmogą
nieznaćhistoriifilozofii.Jakojedenzwieluprzykładówmożnapodaćfakt,żezasadnicząnieznajomością
filozofiiprzyrodyArystotelesacharakteryzujesięnp.Słownikchemiczny(red.J.Chodkowski,wyd.VI,
Warszawa1982),wktórymznalazłosięhasło„quintaessentia(łac.:piątaistota)”.Czytamytam:„pojęcie
wprowadzoneprzezArystotelesa(pozostałośćpousunięciuzciałaczterechelementówArystotelesa)”,
