Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
tematów,mającenaceluwyeliminowaniebłędówiuproszczeń,augruntowanieocen
bliższychrzeczywistościniżpoglądypotoczne8.Możnapowiedziećzatem,żebadania
mediewistycznesłużąnietylkopoznaniukonkretnegotematu,alerównieżbudowie
obiektywnegoobrazutejepoki9.
Postaćśw.Tomaszaorazjegodorobeknaukowyzajmujeszczególnemiejscerów-
nieżwpanoramiemyślifilozoficznejnaszychczasówzewzględunaodrodzenietomi-
zmuuschyłkuXIXwiekuijegorozwójwformieneotomizmuwXXstuleciu10.Wiele
zagadnieńpodejmowanychprzezAkwinatębyłowtedyrozważanychwnowymkon-
tekściehistorycznym11.Napoluteologiikatolickiejśw.Tomaszodstulecizajmował
szczególne,eksponowanemiejsce12idopierowostatnichkilkudziesiątkachlatnastę-
pujeprocesodchodzeniateologówkatolickichodtomizmuwskutekogólnychprze-
mianpodejmowanychpodhasłemdostosowaniaKościołakatolickiegodozmieniają-
cychsięwarunkównaszychczasów(aggiornamento)13.Wydajesiętakże,żegłębokie
8Jakopozbawioneuzasadnienianależyoceniaćstwierdzeniawrodzaju:„Wewczesnymśredniowieczu
całeżycieumysłowebyłoregulowaneprzezduchowieństwo,apoglądynabudowęświatabyłyoparte
wcałościnapodaniachbiblijnych.DopierowokresieOdrodzeniapoglądyteuległyzmianie”,E.Rybka,
Astronomiaogólna,wyd.VII,Warszawa1983,s.16.Naderuproszonyjesttakżeopishistoriiastronomii
średniowiecznejpodanywtejsamejksiążce(s.540).Natomiastrzetelnepodejścieprezentujenp.Crombie,
t.I,s.98–124.Należyprzecież„spojrzećnafilozofięśredniowiecznąjakonapełnoprawnąspadkobierczy-
nięikontynuatorkęfilozofiistarożytnejiinspiratorkęfilozofiinowożytnej”,M.
Kurdziałek,
Średniowieczewposzukiwaniurównowagimiędzyarystotelizmemaplatonizmem,Lublin1996,s.5;zob.:
„Scholasticism(...)haddonemuchtoenlightenmankindbyintroducingtheworksofAristotleintothe
westerncountries”,Dreyer,s.281.
9Por.:„Wszyscymówią,żeśredniowieczezawdzięczabardzowieleGrekom–aleiGrecyzawdzię-
czajątaksamobardzowieleśredniowieczu,oczymsięniewspomina”,J.Pieper,TomaszzAkwinu,dz.
cyt.,s.48;Wymownymprzykłademnaderfałszywychocenjestrozdziałszósty(ŚredniowiecznaEuropa)
książkiE.iP.Rybki,Kopernik.Człowiekimyśl,Warszawa1972,s.55–65,gdziemożemyprzeczytaćm.in.
że„średniowieczeniewniosłodoastronomiiżadnejnowejmyśli”,s.63(taksamowksiążceW.Zonna,
Astronomiazperspektywyczasu,Warszawa1974,s.87).Niecodalejczytamy,że„średniowieczebyło
mocnoskrępowanewięzamifeudalizmuiwładzyKościoła”(s.65).Pierwszaztychopiniijestotylenie-
sprawiedliwa,żegeneralizujepogląd,obejmującnietylkoastronomięobserwacyjną,alenawetmetodologię
tejnauki.Drugiejniepotrzebakomentować,chociażbyzracjinaznaczeniepotępieniaparyskiegozroku
1277dlarozwojunaukprzyrodniczych.Nakartachwspomnianejwłaśnieksiążkiznalazłasięrównież
opinia,że:„głównymczynnikiemniszczącymnaukębyłKościół”(s.58)iwypowiedzitejtakżeniepotrze-
baopatrywaćkomentarzem,gdyżjestwystarczająconiedorzeczna.
10Por.:LeonXIII,encyklikaAeterniPatris,Warszawa2003;M.Kowalewski,Wstępdofilozofii,Po-
znań1958,s.162–178(neotomizm).
11Por.(zachowanopisownięoryg.):P.Chojnacki,Postulatyilogikabudowyirozbudowyfilozofjitomi-
stycznej,Warszawa1932,s.34–35:„odpięciudziesiąteklatrozpoczęłasięusilniejszapracawkierunkuodro-
dzeniafilozofjitomistycznej.Studjahistoryczneikrytycznenadfilozofjąśw.Tomaszabudziłyiumacniały
przeświadczenie,iżjejpryncypjanadająsiędoautonomicznejsyntezyfilozoficznejcoraznowszychzdobyczy
naukowychprzynależytemuszanowaniudanychwiaryiumożliwieniuteologjispekulatywnej”.
12Por.:M.Sieniatycki,Apologetyka,czylidogmatykafundamentalna,Kraków1932,s.373–374:„Na
SoborzeTryd[enckim]sumateologicznaśw.TomaszależałaobokPismaśw.naołtarzu,bysłużyćrazem
zPismemśw.zapodstawęprzyformowaniudefinicjiSoboru.SykstusVnazywateologięscholastyczną
twierdząobronnąprzeciwherezjom,«niezwyciężonymprzedmurzemwiary»,«dziedzictwemnaszych
Ojców»(Bulla«Triumphantis»1588).PiusIXoświadcza,iżcałyKościółczci«dawnąSzkołę»,mianowi-
cie«naukęnajznakomitszychjejmężów»,«którąbardzoczęstonajwyższymipochwałamiobdarzył,
ipolecałjakonajsilniejszeprzedmurzewiaryigroźnąbrońprzeciwswymnieprzyjaciołom»(...)Podobnie
oscholastycemówiLeonXIII(wencykl.«AeterniPatris»iPiusXwenc[yklice]«Pascendi»)”.
13WbrewtendencjiodchodzeniaodtomizmuwypowiadalisięjednakojcowieIISoboruWatykań-
skiego(1962–1965).Por.:„Teologiędogmatycznątaknależyrozplanować,abynajpierwbyłyuwzględ-
