Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Stwórcy127.Zprzekonaniemtymbędziemysięciąglespotykaćwtrakciebadań.Róż-
niceobuinspiracjibędądotyczyćszczegółów,atebędziemysięstaraliuchwycić.Nie
będziemyjednakbliżejrozważaćgłównychzagadnieńmetafizykitomistycznej,gdyż
jestonadobrzeznanaisolidniezbadanawwielumonografiachiopracowaniachsynte-
tycznych128.
Wdziełachśw.Tomaszaspotykasięrefleksjafilozoficznaiteologiczna.Częstoobutych
dziedzinniemożnarozdzielać.ChociażAkwinatapodkreślałwzajemneróżnicetychnauk,to
zawszeuznawałidoceniałichznaczenie,ajegoobrazświatajestopartynawiedzyrozumo-
wejoraznaObjawieniu.Dlatego,chcącrozważaćtomizmjakocałość,należypamiętaćtakże
opoglądachjegotwórcywypowiadanychwramachrefleksjiteologicznej.Wszechświat
AkwinatyniejestwyłączniemechanizmemsferimieszaninążywiołówprzejętychodAry-
stotelesa.Ztychwzględówomawiaćbędziemyróżneaspektyteologicznejwizjikosmosuśw.
Tomasza(np.kwestięistnieniainaturyniebaempirejskiego).Obecny,doczesnystan
wszechświataopisywanyprzezAkwinatęniewyrażajegoostatecznegocelu,zamie-
rzonegoprzezBoga.Ztegopowodurekonstrukcjakosmologiitomistycznejwymaga
równieżprzedstawieniaeschatologicznegoobrazuwszechświata,podopełnieniusię
historiiludzkości.Wprzeciwieństwiedokoncepcjinaturalistycznych,wchrześcijań-
skiejwizjiświatabytymaterialnesłużączłowiekowi,którydążydoBoga.Obrazten
jestprzedstawianyprzezśw.Tomasza–teologaiwykraczaoczywiściepozakosmolo-
gięArystotelesa129.
127Por.:„OmnesautemcreaturaeordinanturadDeumetsicutadprincipiumetsicutadfinem,nam
ordoquiestpartiumuniversiadinvicem,estperordinemquiesttotiusuniversiadDeum;sicutordoquiest
interpartesexercitus,estpropterordinemexercitusadducem,utpatetXIIMetaph.Undeoportetquod
creaturaerealiterreferanturadDeum,etquodipsarelatiositresquaedamincreatura”,Depotentia,q.7,
a.9,co.;„L’univers,c’estletoutqueformentlesêtrescréésendépendancedeDieu,causepremièreetfin
dernière”,Legrand,s.43.
128Owzajemnychrelacjachpomiędzymetafizykąafilozofiąprzyrodyzob.np.H.Reith,TheMeta-
physicsofSt.Thomas...,dz.cyt.,zwłaszczanas.28–32.
129Wśródhistorykówfilozofiiiideimożnanapotkaćróżneocenydotyczącetomistycznegoobrazu
świata.Wartowtymmiejscunawiązaćdointeresującej,alejednostronnejksiążkiA.Lovejoyapt.Wielki
łańcuchbytu.Studiumzdziejówidei(przeł.A.Przybysławski,Warszawa1999).Autordoszukujesię
sprzecznościwpoglądachAkwinatynatematdoskonałościświata,aleniebierzepoduwagęszeregu
aspektówkoncepcjiDoktoraAnielskiego(np.żebrakisąpotrzebnedlarealizacjiboskiegoplanustworze-
nia,żezłojestbrakiem,żewynikazgrzechu,żeniewszystkiebytysąabsolutnienajdoskonalsze,alesą
obdarzonedobremtylkootyle,abyspełnićprzypisanesobiecele).Powodujeto,żejegoobrazfilozofii
scholastycznejstajesięnieadekwatny.Pomijającróżneargumentyprzytaczaneprzezśw.Tomaszaautor
zakłada,żedominikańskiuczonyopierałsięnazasadzieciągłości,cojestmylące,gdyżAkwinataprzyj-
mujeraczejstopniebytu,anieciągłeprzejściaodjednegobytudodrugiego.Sprzecznezaśmiałobyćna
przykładrozumowanie(tamże,s.90):„universum,suppositisistisrebus,nonpotestessemelius;propter
decentissimumordinemhisrebusattributumaDeo,inquobonumuniversiconsistit.Quorumsiunum
aliquodessetmelius,corrumpereturproportioordinis(...).PossettamenDeusaliasresfacere,velalias
addereistisrebusfactis,etsicessetilluduniversummelius”,S.Th.,I-a,q.25,a.6,ad3.Problempolegana
wieloznacznościsłowa„melius”,któremożnarozumiećabsolutnie,bądźrelatywnie,wodniesieniudocelu,
jakizostałustalonyprzezBoga.
