Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
komunizmupo1939roku
,red.R.Łatka,B.Sztacha,Kraków2015.
5Listabyłabydługa,alewartowymienićtuEricaVoegelina,Alaina
Besançona,JuanaJ.Linza,SvenaLindqvistaczyGeorge’aOrwella.
6E.Nolte,
Syndromtotalitarnypopięćdziesięciulatach
,w:
Czas
totalitaryzmu.Stalinizm,faszyzm,nazizmipokrewnesystemy
politycznewXXwieku
,red.J.Szymoniczek,E.C.Król,Warszawa2011,
s.16.
7G.F
.Kennan,
Totalitaryzmwświeciewspółczesnym
,w:
Totalitaryzm.
MateriałyzkonferencjizorganizowanejprzezAmerykańskąAkademię
SztukiNaukwmarcu1953r.
,red.C.J.Friedrich,tłum.S.Szymański,
Warszawa2019,s.47.
8„Totalitaryzmjednak,jakwykazujejedenzartykułówzamieszczonych
wtymtomie,jestwistocie«totalny».Otaczacałegoczłowieka,który
znalazłsięwjegozasięgu,idlategopozaaspektamipolitycznymi
iustrojowymimateżaspektyekonomiczne,socjologiczneiinne.
Jednocześnietotalitaryzmrazjeszczepotwierdził,żerolapolitykijest
kluczowa”.C.J.Friedrich,
Problemtotalitaryzmu
wprowadzenie
,w:
Totalitaryzm
,s.32.
9MetaforycznyprzykładucieczkiodwolnościwujęciuE.Fromma.
10Wszędzietam,gdziedoszedłdowładzy,stworzyłzupełnienowe
instytucjepolityczne,niszczączarazemwszystkiespołeczne,prawne
ipolitycznetradycjekraju.H.Arendt,
Korzenietotalitaryzmu
,tłum.
M.Szawiel,D.Grinberg,Warszawa1993,s.494.
11EugeniuszCezaryKrólprzytaczafragmentwspomnieńLeni
RiefenstahlzwiecunazistowskiegodopełnioneprzemówieniemHitlera,
przypominającyhisterycznereakcjetłumównaulicachLondynu
powybuchuIwojnyświatowej.Szerzejopostawach:E.C.Król,
Leni
Riefenstahliinni.Osytuacjinaukiikulturywpaństwie
totalitarnym
,w:
Czastotalitaryzmu
,s.166,186–189.
12Czegoprzykłademjestnp.promowaniedonosicielstwa
zawyimaginowanezbrodniewgronierodzinnym;tumożnawskazać
casusPawlikaMorozowa,którywydałnaśmierćojca„kułaka”,czy
trzynastolatkaProniKołybinachłopakdoniósłnamatkę,
bopotajemnieprzynosiłazbożezkołchozu,żebygowykarmić
wczasachgłodu(cobyłowynikiemświadomychdecyzjipolitycznych
MoskwywstosunkudoUkrainywlatach30.).WielkiGłódNorman
M.Naimarknazywaludobójstwem.Szerzej:N.M.Naimark,
Ludobójstwa
Stalina
,tłum.A.Arumińska,Warszawa2019.
13„Ważnyzatemdlazrozumienianaturyrządówtotalitarnychjest
łączącysięzatomizacjąfenomenizolacjiwsferzepolitycznej
isamotnośćwcałościżycialudzkiego”.H.Arendt,
Korzenie
totalitaryzmu
,s.512.
14Orwellw
Roku1984
zwróciłuwagęnaproceszniewoleniaumysłu.
Obrazujetotrzemastadiami.Ilustracjąprzedstawiającąpierwszejest
wyjścieodprzykazaniadespotów(„Niebędzieszsłuchałinnego”)czyli
swoistejgwarancjiwierności,którapodrodzezmieniasięjuż
wbezwzględnyimperatyw,niemalboskirozkaz(„Będzieszsłuchał
nas”).Nakońcumottemtotalitarnegopaństwastajesiępotwierdzenie
oczywistegofaktu(„Słuchasznas”).
15TakiwłaśnieobrazprzybliżaazjatyckiprzykładPaństwaŚrodka,ale
możnatuwskazaćteżrosyjskiepraktyki.
16C.J.Friedrich,Z.K.Brzeziński,
Dyktaturatotalitarnaiautokracja
,tłum.