Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
prowadziważniejszeinteresy,kierujeprzemysłem,zarządza
spadkami,rozdzieladziedzictwo.[…]
Wziąwszywtensposóbwswojepotężnedłoniekażdego
człowiekapokoleiiulepiwszygowedlewłasnegoupodobania,
władcapochylasięzkoleinadcałymspołeczeństwem.Oplątuje
jesieciąmałych,zawiłych,drobiazgowychijednolitychreguł,
którejzerwaćniepotrafiąnawetnajoryginalniejszeumysły
inajżywotniejszeduchy,chcącewznieśćsięponadtłum.Nie
łamiewoli,leczjąosłabia,naginaiopanowuje.Rzadkozmusza
dodziałania,leczzawszestajenaprzeszkodziewszelkiemu
działaniu.Nieniszczy,leczdba,bynicsięnierodziło.Nie
tyranizuje–krępuje,ogranicza,osłabia,gasi,ogłupiaizamienia
wkońcukażdynaródwstadoonieśmielonychipracowitych
zwierząt,którychpasterzemjestrząd.
[…]Myślę,żeabsolutnyidespotycznysystemłatwiejstworzyć
wspołeczeństwie,wktórymmożliwościsąrówne,niż
wjakimkolwiekinnym.Myślęrównież,żedespotycznysystem
stworzonywtakimspołeczeństwienietylkobędziegnębiłludzi,
leczzczasemodbierzekażdemuznichwielepodstawowych
atrybutówczłowieczeństwa.Dlategodespotyzmwydajemisię
szczególnieniebezpiecznywczasachdemokracji2.
ObawyTocqueville’adotyczyłyjednak–jaksię
wydaje–bardziejperspektywypowstaniaspołeczeństwa
podobnegodotego,którew1932rokuAldousHuxley
opisałwksiążce
Nowywspaniałyświat
(
BraveNew
World
).Natomiastfaktemjest,żeto,cokojarzymydziś
zesłowem„totalitaryzm”iczegorzeczywiście
doświadczyliśmywXXwieku,odpowiadaraczejwizji,
którąwpowieści
Rok1984
pozostawiłnamGeorge
Orwell.
Samopojęcietotalitaryzmupoczątkowowcalenie
posiadałotakjednoznacznienegatywnegoznaczeniajak
obecnie.Porazpierwszyużyligowroku1923włoscy
liberałowieGiovanniAmendolaiPieroGobetti,krytykując
sposóbsprawowaniawładzyprzez
faszystów3.Paradoksalnietermintenspodobałsię
samemuMussoliniemuiodroku1925nazwa„państwo
totalitarne”,
loStatototalitario,
stałasięchlubnym
określeniemmającymgłosićchwałędoskonale
