Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Naturalnepodstawynormatywności:HobbesiHume
Przyczyntegoprocesuupatrujesięmiędzyinnymiwodrzuceniuprzezfizykę
ifilozofięprzyrodyprzyczynycelowej.WswoimopusmagnumsirIsaacNewton
wyłożyłjednązkluczowychregułnowożytnejmetodynaukowej:
Niedopuszczamywięcejprzyczynrzeczynaturalnychniżte,któresąza-
równoprawdziwe,jakiwystarczającedlawyjaśnieniazjawisk.Jakmawiają
filozofowie:naturaniedziałabezprzyczynorazwiększailośćprzyczynjest
zbyteczna,jeślimniejszailośćwystarczy.Naturabowiemjestprostainie
pobłażaluksusowinadmiaruprzyczyn13.
Wmetodziematematyczno-eksperymentalnej
14
,zktórejkorzystałNewton,nie
byłomiejscanaodwoływaniesiędocelowości.WzasadziezArystotelesowskichczte-
rechprzyczynpozostałajużtylkoprzyczynasprawcza.Okazałasięonawystarczająca
dowyjaśnienia–rządzonegoprawamidynamiki–mechanizmuwszechświata.
Wwątpliwośćpodanorównieżwieleinnychpojęć,takichjakchoćbyUsub-
stancja”,takważnychdlaklasycznegoiśredniowiecznegoobrazuświata.Zadaniem,
którestanęłoprzednowożytnymifilozofami,byłouporządkowanienanowowielu
nieproblematycznychdotychczaszagadnień,takichjakchoćbystatusmoralności.
Nowożytnafilozofiazwróciłasiękupodmiotowi
15
.Charakterystycznym
elementemtegozwrotustałsiędualizmwprowadzonyprzezKartezjusza.Czło-
wiekjestzłożeniemdwóchrzeczy–rozciągłej(resextensa)imyślącej(rescogitans).
Oilebadanieludzkiegociałanieróżnisięzbytnioodbadaniacałegomechanizmu
wszechświata,ludzkiumysłwymykasięreżimowimetodymatematyczno-em-
pirycznejistajesiędziedzinąfilozoficznychdociekań.Oczywiścieniewszyscy
filozofowiezgodzilisięztympoglądem.JulienOffraydeLaMettrieuważał,że
podobniejakUciałoludzkiejestmaszyną,któranakręcasamaswojesprężyny”
16
,
równieżiumysłmanaturęmechaniczną.AutorCzłowieka-maszynytwierdzinawet
–jakpodajeDouweDraaisma–żeKartezjanieUdorachowalisięojednąsubstancję
zadużo”
17
.Faktemjestjednak,żekartezjanizmzająłistotnemiejscewnowożytnym
obrazieświata,otwierającdrogędodualizmów–bytuipowinności,podmiotu
iprzedmiotuorazporządkunaturalnegoinienaturalnego.Wartepodkreśleniajest,
żekluczowymmotoremzmianbyłynarodzinynowożytnejnauki,którausankcjo-
nowałametodęmatematyczno-empiryczną.
13
I.Newton,Matematycznezasadyfilozofiiprzyrody,tłum.J.Wawrzycki,Kraków2011,księgaIII,
regułaI,s.536.
14
ZdaniemOlafaPedersenaprekursoremtejmetodybyłjużArchimedes,którywyznaczył
jednąz–obokPlatońskiejiArystotelesowskiej–tradycjiuprawianianauki.Przykładowo,jego
pierwszyaksjomat,zgodniezktórym:URówneciężaryoddalonenarównąodległość(odpunktu
podparcia)sąwrównowadze”,ustalonyzostałpoprzeprowadzeniubadańzwykorzystaniemwagi
iskali.Zob.O.Pedersen,Konfliktczysymbioza?,s.50–54.
15
Por
.B.Brożek,Normatywnośćprawa,s.24–33.
16
J.O.deLaMettrie,Człowiek-maszyna,tłum.S.Rudziński,Warszawa1953,s.22.
17
D.Draaisma,Machinametafor:historiapamięci,tłum.R.Pucek,Warszawa2009,s.111.
25
