Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Metodaanalizysłowotwórczej
3.Metodaanalizysłowotwórczej
27
Jakopodstawęopisuprocesówderywacyjnychrzeczownikówzaliczanych
doklasynazwśrodkówczynnościprzyjętozasadęsynchronicznejanalizy
słowotwórczejzwystępującymwniejaparatempojęćiterminówustalonychna
grunciejęzykoznawstwapolskiegoislawistycznego[zob.Dokulil1979;
Grzegorczykowa1984;Honowska1979;Kreja1963,1972;Puzynina1972(1),
(2),1975,1976,1977,1978;Grzegorczykowa,Puzynina1979;Nagórko-Kufel
1975;Nagórko1998;GWJP].Opisstosunkówformalno-znaczeniowych,za-
chodzącychmiędzyderywatamiaichpodstawamisłowotwórczymiwgwarach
łęczycko-sieradzkichjestwłaściwysłowotwórstwufunkcjonalnemu,„tzn.ta-
kiemu,poprzezktórewdanejgwarzejestwyrażanawmiaręwyraziściegrama-
tycznafunkcjasemantyczna”[Gala2000(1),s.34].Derywat,funkcjonujący
wgwarach,podlegaoceniebezrozstrzygania,czyjesttoprymarnanazwa
środkaczynności,którapowstała,bypełnićtakąfunkcję,czyteżsekundarna,
ustalonawwynikuprzesunięćsemantycznych.
Istotnącechągwarjakoodmianjęzykaetnicznegojestzachowywaniesłow-
nictwaarchaicznego.Funkcjonująwnichderywatypowstałewprzeszłości,
zarównotemającedawnecechystrukturalne,jakitakie,któreaktualnieuległy
reinterpretacji,wskazującnanowe,innowacyjnecechy,będąceniejakowyznacz-
nikamigwarowości[zob.Gala2006,s.82].Analiziesłowotwórczejpoddajesię
zarównotederywaty,dlaktórychmożnawskazaćpodstawysynchroniczne,jak
itakie,dlaktórychpodstawnależyposzukiwaćwzbiorachleksykograficznych.
Takpojmowanametodainterpretacjiderywatówmawięccharakterpanchronicz-
ny,wynikający„znadrzędnościichfunkcjiwgwarze,niezależnieodwymiaru
historycznegoczyaktualnego,innogwarowegoczyogólnopolskiego”[Gala2006,
s.82;Greszczuk1997].Takiepodejściedoanalizysłowotwórczej,zwłaszcza
wodniesieniudoderywatówoaktualnienieczytelnejstrukturze,zmuszadołącze-
niadociekańetymologicznychzesłowotwórczymi.Nawagęwzajemnychrelacji
międzyetymologiąasłowotwórstwemzwracaliwcześniejuwagęW.Doroszewski
[1962]iAlfredZaręba,którypisał:„metodyanalizysłowotwórczejułatwiają
nierazwykrycieetymologiiwyrazu[...]inaodwrót,wniektórychwypadkach
daneetymologicznepozwalająnarozwiązaniebudowywyrazu”[1957,s.168–
169].Natematudziałuetymologiiwopisiebudowysłowotwórczejwystępujących
wgwarach„wyrazówociekawej,napierwszyrzutokazamazanejstrukturze
derywacyjnej,izolowanychpodstawachderywacyjnych,bądźwykładnikach”
wypowiadałsiętakżeS.Gala[2000(1),s.34]
9.
9Postulatprzełamywaniagranicymiędzysynchroniąidiachroniąpojawiasięwkognityw-
nychpropozycjachbadańsłowotwórczych[zob.np.Waszakowa2004(1)]orazwodniesieniudo
badańzzakresusłowotwórstwahistorycznego[Kleszczowa2005,s.254].
