Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Windelband:Normyiprawaprzyrody
31
prezentujesięjakobezpośredniaoczywistość,którabynajmniejniejest
wyjaśniona,leczpoprostujedynieuświadomionainiejakopodniesiona
dorangibyciauznaną.Ależenormyfaktycznieobowiązują,żezostają
uznaneirzeczywiścietkwiąupodstawczynnościsądzenia,jestfaktem
empirycznegożyciapsychicznego.Tenfakt,jakkażdyinny,musizostać
wyjaśnionyidlategomożliwestajesięrozumieniefaktycznegouznania
normjakoproduktuprocesuselekcji.
Jestmianowiciesamozrozumiałenapodstawiepsychologicznychpraw
przebieguprzedstawianiaiuczucia,żetegorodzajuformyaktywności
stająsięprzedmiotamiuznania,którewystępujączęściejodinnychina-
bierajągłębszegoznaczeniadziękipowtarzaniuiprzyzwyczajeniu.Nie-
zauważonenagromadzeniewrażeńpozostajewtlejakoprzyzwyczajenie
idopuszczatelubinnenaszerealizacje(Verrichtungen).Gdybysięoka-
zało,żeprzyzwyczajeniedonormatywnegomyślenia,chcenia,uczucia
stanowipewnązaletęwwalceobyt,żetymsamymjednostka,która
wskuteknieuchronnegoprzyzwyczajeniawwiększejmierzeodpowia-
dałabylogicznej,etycznejiestetycznejnormie,żecechowałabysięszer-
szymspojrzeniemnato,coprzeżyte,oraznaprzenoszenieidziedzicze-
nieswegoprzyzwyczajenia,tomożnabywtensposóbwyjaśnić,że
rozwójczłowiekamusiprowadzićdoograniczenianieuchronnychproce-
sównarzeczformnormatywnych,atymsamym1doichfaktycznego
uznania.Niemażadnychwątpliwości,żeczłowiekkulturowodojrzały
zupełnieinaczejrozumieiuznajenormysumienialogicznego,etycznego
iestetycznegoniżdzikilubdziecko,któresąpozostawionenapastwę
różnorodnościprocesuprzyrody,częstobezjakiejkolwiekświadomości
normy.Zapytaćmożnawówczas,mającnauwadzeto,żenormystanowią
selekcjęznaturalnych(naturgesetzlich)możliwości,czytęróżnicęnależy
wyjaśnićprzezteorięselekcjiwtensposób,żeprzyzwyczajeniedonormy
okazujesiękorzystnewwalceobyt1.
Przeprowadzenietakiegodowodudlaformylogicznejzdajesięmożli-
we.Poprawnemyśleniejestbezwątpieniakorzystnedlajednostekwal-
czącychoświat.Błądwnioskowania,fałszyweoczekiwanie,któremaswe
źródłowzbytpochopniedokonanymuogólnieniu,mogąskutkowaćfatal-
nymikonsekwencjamiwżyciupraktycznym.Naszaprzewaganadludźmi
iprzyrodą1jaksięczęstowywodzi1znaczniesłabiejopierasięnamocy
fizycznejniżnawiedzy.Ktojestprzyzwyczajonydopoprawnegomyśle-
nia,tenzyskujeprzewagęwwalcespołecznejiprzeżywa.Myślioswym
1Wrzeczywistościtegosposobuwyjaśnianiaposzukiwałyteorie,które1szczególnie
wkoncepcjachteoriopoznawczychimoralnych1uznawałyfaktapriorycznegookreślenia
świadomościindywidualnej,alepróbowałyjąwyjaśnićwsposóbhistorycznyiewolucyjny
przez„dziedziczenie”wżyciugatunku.
