Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Windelband:Normyiprawaprzyrody
33
bowiembędziejeobalałodoświadczenie.Dlategoniemożnateżmówić,
żeuznanienormświadomościmoralnejjestpowodowanenaturalnymwy-
borem.Raczejodwrotnie,doświadczeniehistorycznepokazuje1zgodnie
ztym,oczymmówiliśmywcześniej1żekażdazamkniętawsobie
społecznośćjesttymbardziejdzikamoralnie,imjeststarsza,ahistorycz-
naludzkośćzostałabyjużdawnocałkowiciepozbawionasumieniaetycz-
nego,gdybyodczasudoczasuniepoprawiałajejniezepsutajeszcześwia-
domośćczystychnarodów.Zarównowodniesieniudojednostek,jak
iokreślonychsiłpolitycznychispołecznychtwierdzenietozachowuje
ztychsamychwzględówswąważność:moralneusposobienieniejest
żadnązaletąwwalceobyt,ahistoriazaciętychwalkczasówwspółczes-
nychujaśniatenstosunek.Gdyjednakwalczązsobącałenarody,wów-
czastanacjajestwpołożeniunajkorzystniejszym,którawykazujecnoty
etyczne,oddaniejednostkicałości,bezinteresowność,podporządkowanie,
posłuszeństwo,poczucieobowiązkuisamoopanowanie.Wwalcenaro-
dówobytmoralnośćjestnajmocniejszązewszystkichrozstrzygających
sił.Dokonujesięwbiegutysiącleciodwrotnyprocesodtego,któryroz-
grywasięmiędzyjednostkami,stalerównoważonyinanowoustana-
wiającysumieniewjegoprawie.
Jeszczeinaczejprzebiegarozważaniehistorycznegorozwojużyciaes-
tetycznego.Możnawodniesieniudoniegobezżadnychwątpliwości
stwierdzićpotęgującysięrozwój.Nerwyludzkościsięuaktywniały.Wobec
tworównaturyczłowiekwspółczesny,wwiększymstopniuniżówczesny,
żywiczysteuczucie.Takżehistoriasztukipokazuje,żenawetjeślicałe
stuleciatrwałregres,adoskonalenieposzczególnychsztukwżadnymra-
zieniebyłotakiesamo,tomimowszystkoodczasówGrekówdonaszych
czasównastąpiłozdecydowanewysubtelnieniewidoczneprzedewszyst-
kimwpojmowaniuiorganizacjidniacodziennego,którezaczęłosięce-
chowaćspotęgowaniempotrzebyestetycznejiestetycznegoodczuwania.
Ludzkośćnauczyłasięodczuwaćzesmakiem.Niesposóbwręczpomyś-
leć,żeprzyzwyczajeniedotakiegoodczuwania,wyzbyciesiębezguścia
miałobybyćproduktemnaturalnejselekcji,gdyżtakżewtymwypadku
pozostajeniezrozumiałe,jakwiększawrażliwośćuczuciaestetycznegona
bodźceestetycznemogłabybyćchoćbynajmniejszązaletąwwalceobyt.
Ktonieodczuwagrubiaństwainieobawiasiępospólstwa,tenniestajesię
wżyciucodziennymgorszyodinnego;ktojednakżegrubiaństwazazna,
Niewysłowionejmękiócz,
JakąwiecznegoPięknamiłośnikom
Szkaradywidokzadaje2
2J.W.vonGoethe:Faust.Tłum.F.Konopka.Część1i2.Warszawa1962,s.413.
31Neokantyzm...
