Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kulturaipolityka
13
danejwspólnotyetnicznej,uznawanejprzezjejelityzawspólnotęnarodową10.
Możnabypodaćwieleprzykładówunarodowieniasferpublicznej,tożsamościo-
wejikulturowejzeuropejskiejhistorii:forsowanieideifrancuskościstałosię
głównymnarzędziemlegitymizacjirewolucyjnejFrancjiorazsposobemnapo-
konaniepartykularyzmówprowincji;wokupowanychprzezNapoleonaNiem-
czechniemieckośćstałasięhasłemoporuprzeciwobcymsiłomiwtymteż
czasiejęzykfrancuski,wcześniejbędącyuniwersalnymwEuropiejęzykiemelit,
ustępowałpolaniemieckiemu.Wwielukontekstachnacjonalizm,awięcżądanie
autonomiidlagrupetnicznych,wiązałsięzwymiarememancypacjispołecznej:
takbyłomiędzyinnymiwhabsburskichprzedmarcowychCzechachczywChor-
wacjiwokresieWiosnyLudów(1848),gdziehasławolnościnarodowejsąsiadowa-
łyzpostulatamiwolnościklasowej11.Zajmującsięprocesemformowaniasię
nowoczesnegospołeczeństwaczeskiegoopartegonatożsamościnarodowej,
MiroslavHrochpodkreślałzasadnicząróżnicęmiędzyprzynależnościąetniczną
anarodową:otóżtożsamośćnarodowaniejestnmoralnieneutralna”
,apozosta-
jeobowiązkiemipracą12.JegoksiążkaNaprahunárodníexistence(Naprogu
istnienianarodu)zawierawieleprzykładówaktywnościipostawilustrujących
koniecznośćpracynarzecznaroduorazpodtrzymywaniawyobrażeniawspól-
notynarodowejprzezdyskursipraktykiwsferzepublicznej,wskazującteż
najważniejszesposobypropagowaniaprzynależnościnarodowejjakoprojektu
moralnego,mianowicieszkołę,mediaorazdziałalnośćkulturalną.
10PrzyjmujętuopisanądokładnieprzezErnestaGellneraiprzezniegoteżspopularyzowaną
nagruncienaukspołecznychkoncepcję,któraupatrujewnarodziewspólnotęetnicznądążącądo
uzyskaniapolitycznejautonomii.Niewchodzącwszczegółytejdebaty,podkreślamwymiarpoli-
tycznyistotnydlarozumieniafunkcjonalnościpojęcianarodu.Zob.AndrzejWalicki,Nacjonalizm
ispołeczeństwoobywatelskiewteoriiErnestaGellnera,w:E.Nowicka,M.Chałubiński(red.),Idee
aurządzanieświataspołecznego.KsięgajubileuszowadlaJerzegoSzackiego(Warszawa1999),253-277.
Trzebadodać,żemyśliHerderaniemożnauznawaćzawyrazekskluzywistycznegonacjonalizmu
politycznego,jakiukształtowałsięwXIXwieku.Zob.Anne-MarieTiesse,Lacréationdesidentités
nationales.EuropeXVIIIe-XIXesiècle(Paris1999),38-42.
11Trudnobyprzyszłodyskutowaćtukwestięnacjonalizmujakoideiemancypacyjnej
wXIXwieku,trzebateżpamiętaćozłożonychkontekstachwszystkichprzywołanychprzypad-
ków.Naprzykładwsytuacjipaństwahabsburskiegozapierwszyimpulszainteresowaniajęzy-
kamilokalnymi,takżewwymiarzenaukowym,azwłaszczapraktycznym(nauczaniewszkołach,
opracowaniegramatykitd.),uznajesięreformyterezjańsko-józefińskie.JaksądziMiroslavHroch,
toprzedewszystkimpaństwopotrzebowałoefektywnegonarzędziakomunikacjizludem,który
niebyłwykształcony,aktórymiałskutecznieuczestniczyćwżyciupaństwowymwskutekstop-
niowegowyrywaniaspodpełnejkontroliprzezszlachtę.Zob.MiroslavHroch,Naprahunárodní
existence(Praha1999),132-135.Przypadekfrancuskiilustrujezkoleiwykorzystanieideina-
rodujakotożsamościopresyjnej,wykluczającejtożsamościregionalne;narzędziemwalkiznimi
stałysięgłówniejęzykorazreformaadministracyjnanegującahistorycznepodziałyregio-
nalne.
12Zob.tamże,10.
