Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
HannaGosk
chologicznej.Narratortegoutworuinielicznibohaterowieobdarzeni
jegosympatiąjużwpierwszychmiesiącachokupacji,(akcjapowieści
rozpoczynasięnapolskiejprowincjiwlistopadzie1939rokuitoczy
sięwpierwszejpołowielatczterdziestych)zniepokojemkonstatują,
żeHludzieoszołomieniwielościąprzeżyć,nauczylisięniedziwić,nie
pytać,przyjmowaćbezzastanowieniakażdąrzeczywistośćzastaną”16
(36).HZdążylisięjuż[ś]przyzwyczaićdonowegoporządku,którybył
porządkiemślepegoposłuszeństwaiprzymusu”(284,podkr.H.G.).
Rdzatorzadkiwśródtużpowojennychpowieściprzykładutwo-
ruopisującegonieheroicznąokupacyjnącodziennośćzcharaktery-
stycznymdlaniejprocesem,wktórymkoniecstaregoświatapłynnie
zamieniasięwpocząteknowego.JózekBociek,jednazważniejszych
postaciRdzy,wodpowiedzinapytaniekolegi,czemuniepokoigo,
żeokoliczniludzieżyjąwmiaręspokojnie,odpowiada:HNieto,że
ludzieżyją,tylkożesięprzyzwyczajajątakżyć.ŻechcąuNiemców
spokójwysłużyćitrzęsąsię,abysięnagorszeniezmieniło,więcej
nic.[ś]Chłopstwozbogatychwsi,zrędzin,puściłosiępaskować,
dobrzesięteraztakimpowodzi.”(464,podkr.H.G.)
Wtejsamejpowieścipojawiająsiędialogi,zktórychwynika,że
niewszystkiepostaciewtensposóbreagująnasytuacjęokupacyjnej
zmianyirozmaiciehierarchizująjejprzejawy:HKrowynam,juchy,
opodatkowali–narzekanaokupantówSzymonBociek,ojciecJózka
–dawajchłopiemleko!Jakośtosięstałozarazpotym,jaktych
ŻydówzZawadowawybili.Niechsepanipomyśli:mleko!Ataki
spokójbyłś”(150)
WBoćkowymwyliczeniuokupacyjnychbiedeksterminacja
żydowskichsąsiadówjesttylkotłemdlapodatkunamleko.Toon
okazujesiędlachłopasygnałemzmianynagorsze.Machnieoce-
niabezpośredniopostawswoichbohaterów.Jegoosądwyłaniasię
zzestawieniaopisywanychfaktówiludzkichnaniereakcji.
Wnarracjizmiany,jeślimożnajątaknazwać,wróżnychpro-
porcjachzawierająsięzwykleelementyopowieściokońcupewnego
świataiopoczątkujegoinnejwersji,aleteżelementyopowieściosa-
mejzmianiejakotakiej,awięcomomencieutratyprzezroczystości
przezdotądobowiązująceregułyustanawianiatego,couważamyza
normalne.OtychwłaśnieaspektachnarracjizmianymówiąiŚmierć
16Wszystkiecytatywedługwydania:WilhelmMach,Rdza,Czytelnik,
Warszawa1967lokalizujęwtekście,podającwnawiasienumerstrony.
