Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Początek.Powojennarzeczywistośćwpolskiejprozie...
23
liberałaArturaSandauera,iWielkiTydzieńJerzegoAndrzejewskiego,
iKartkaznalezionapodmuremstraceńAdolfaRudnickiego.
Nieprzezprzypadekprzywołaneutworydotycząokupacyjnych
relacjipolsko-żydowsko-niemieckich.Właśnieonenajsilniejpodmi-
nowałyfundamentyoswojonegoświataiukazałyjegoniespójność
nietylkoaksjologicznączyepistemologiczną,lecznawetontologicz-
ną.Woglądanejprzezichpryzmatrzeczywistościniesprawdzały
siębowiempodstawowekategorienadającejejsens,takiejakBóg,
człowiek,sumienie,egzystencja,podmiot.Wyraźniezmieniałosięich
rozumienie.Minionetraciłoaktualność,nowejeszczesięwpełninie
wyłoniło.Człowiek,nagleuznanyprzezinnychzaObcego,stałsięści-
ganązwierzyną,zaczynałsięukrywać,gotówzrezygnowaćzewszyst-
kiego,codotejporyokreślałojegopodmiotowość.Jegoegzystencja
sprowadzałasięodtąddozaspokajanianajprostszychpotrzebbiolo-
gicznychimusiałasiępodporządkowaćwymogomucieczkiwświecie
pozbawionymsumienia,awięcśladuboskiejobecności.
Sandauerczęstoczynibohateramiswoichopowiadańludzi
zcenzusem,prawników,lekarzy,koneserówsztuki,humanistów,kie-
rującychsięwżyciuracjonalnymiprzesłankami,dbającychoaksjo-
logicznyładwokółsiebieitegosamegooczekującychodotoczenia.
Wszyscyżyjąwprowincjonalnymmiasteczku,gdzieśnawschodzie
Rzeczpospolitej–oni,kulturalniŻydziwśródpolskich,katolickich
iukraińskich,prawosławnychsąsiadóworóżnymstopniuwykształ-
ceniaistatusiemajątkowym,jaktowprowincjonalnymmiasteczku
bywa.Uosabiającyoświeceniowąwiaręwludzkirozumihumani-
stycznyrdzeńdwudziestowiecznejcywilizacjiSandauerowibohatero-
wiebudząsięktóregośrankawrzeczywistościurządzonejnanowo
przezokupantów,przedstawicielinarodufilozofów,którywydał
KantaiHegla,więcsądzą,iżpozastosowaniusiędorozporządzeń
Niemcówipilnymichprzestrzeganiu,będziemożnaprzetrwać.
TomopowiadańŚmierćliberałamówioHolocauścieprzezpryzmat
zagładyoświeceniowejwersjiracjonalizmuiobnażeniakruchości
zasadetykichrześcijańskiej,któreniewytrzymałypróbyczasuwzde-
rzeniuzsytuacją,wktórejprzestrzeganiezasadracjonalności,logiki
czywiaryitakkończyłosięśmierciąodartązwszelkiegomajestatu,
awięcosuwałosięwabsurdipodważałowiaręwbożąsprawiedliwość.
SłowamłodegoPolaka,występującegowopowiadaniuironicznie
zatytułowanymNocpraworządności,któryodmawiapomocyischro-
nieniażydowskiemukoledzezpowołaniemsięnawiaręwBoga,
