Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
miec”,zwłaszczawNiemczechPołudniowych,zpewnościąostałasięskrom-
niejszasamoświadomośćmieszczańskazpierwszejpołowystulecia.Lecz
niemieckąmentalnośćkształtowałagłównienabierającacorazwiększejwagi
politycznejtrójca:dwórcesarski,dwórpańskiipodwórzekoszarowe.Dote-
godochodziłowielkiepoważanie,jakimarmiacieszyłasięwśródludnościod
czasuwojenzjednoczeniowych–byłaonadumąnarodu.Tengłębokiszacu-
nekprzenosiłsięnakażdegoczłonkaarmiiizyskiwałmuuznaniewśrodo-
wiskuspołecznym.Wlicznychniemieckichmiastachpanowałobyczajustę-
powaniadroginachodnikachoficeromwmundurach;wojskostawałosię
uprzywilejowanąkastą,narzucałomody.Dlategoteżpowszechnyobowiązek
służbywojskowejniebyłodczuwanyjakociężar,leczwyróżnienieiszansa
społeczna.Brońimunduropromieniałromantyczny,idealizującyblask,do
czegowniemałymstopniuprzyczyniłysięliteraturaipublicystyka,zwyjąt-
kiemnielicznychgazetliberalnychisocjalistycznych.Równieżwżyciucy-
wilnymliczyłsięfakt,żektoś„odbyłsłużbę”.Urzędnicyinauczycielezy-
skiwalipewnośćsiebiedziękistatusowioficerówrezerwy,normyzaś,które
poznaliwarmii,przenosilidoszkółiurzędów.Tenprzybierającynasile„mi-
litaryzmprzekonań”wnieuchronnysposóbwpływałteżnakształtowaniesię
ocenpolitycznych,najpierwwśródpoddanych,późniejrównieżwśród
rządzących.
Istniałajeszczejednainstancja,którabyławstaniełagodzićdramatyczne
sytuacjespołeczne,biorącnasiebiewszystkiestaraniaorozwiązaniekonflik-
tów,włączniezespołecznymiproblemamipoczuciasensuitożsamości.In-
stancjątąbyłopaństwopaternalistyczne,administrujące,wychowująceizaj-
mującesiędystrybucjądóbr,któreuznawałosięzawładnedecydować
owszystkim,odopiekispołecznejporegulamincmentarny,iktóregoinsty-
tucje,administracja,aprzedewszystkimwojskohołdowałyjednejideologii:
miałystaćponadsprzecznymiinteresamispołeczeństwa,istniećniezależnie
odnichorazreprezentowaćdobroogółu,cobyłoideązgruntuantydemo-
kratyczną,autorytarną.Państwostałosięwtejsytuacjiwypadkowąsiłparty-
cypującychwewładzy,doktórychnależałcesarz,kanclerz,sekretarzestanu
(ministrowie),wojskowi,radcyidworacyprzednikimnieodpowiedzialni,ale
niekiedyodecydującychwpływach,wreszciekonsorcjagospodarcze.Byłato
nowasytuacjawstosunkudopoprzedniegosamodzierżawiaBismarcka,któ-
I.EpokaWilhelmińska
23
