Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wprowadzenie.Re-kreacjanieistniejącejkrainy
CharakterystycznącechąepokiprzedrozbiorowejwInflantachPolskich
byłpartykularyzmosnutynatradycjachkrzyżackich.Możnowładcy
pochodzenianiemieckiego(ś)jedyniesiebieuważalizaprawowitych
panówirządcówInflant.Byli,owszem,lojalniwstosunkudoRzeczypo-
spolitejPolskiejiwierniejejsłużyli,oilegwarantowałaonaichdobro-
byt,wolnościiprzywileje.(ś)Rodyrycersko-niemieckie,mimożesię
koligaciłyzeszlachtąpolską,polskimizduchanigdyniebyły.Niezna-
łyonetradycji,przywiązańiuczućnarodowychpolskich–miaływłas-
neswoje–krzyżackie.(...)DopieroutrataOjczyzny(...)obudziławPo-
lakachinflanckichpatriotyzmipoczuciełącznościnarodowej.Wtej
próbieogniowejKorffowieiBorchowiezerwalinazawszezpolskością,
innistalisięszczerymiPolakami,innizaś(...)niewiedziećkimsą16.
Tekstpochodzizroku1937idyktowałygoautorowidoraźnepo-
trzebyzakreśleniagranicnarodowopojmowanej„polskości”,niemniej
wskazujenanieufnośćprzedwojennychbadaczywobecżywiołuin-
flanckiego.Kategoria„Polakainflanckiego”służyturóżnicyipodwa-
żeniulojalności,niepewnejibędącejfunkcjąprywatnychinteresów.
Autorprzyokazjiwydobyłipodkreśliłwewnętrznyrozłamwobrę-
bietamtejspołeczności,podzielonejna„starą”arystokracjęoraz„no-
wych”obywateli,przybywającychodpoł.XVIw.wcharakterzekolo-
nizatorówiurzędników,uszlachconychprzezkrólaiobdarowanych
tamtejszymiziemiami.WwyobrażeniuŚwierzbińskiegopatriotyzm
zrodziłsiętudopierowrazznapływempolskiejszlachty(czyliinnej
niżPolacyinflanccy)ibyłpatriotyzmem„prawdziwym”,wodróżnie-
niuodniby-patriotyzmu„krzyżaków”.
Arystokracjainflanckalojalniezaangażowałasięwpowstania
narodoweistądwpolskiejmartyrologiiwzięłasięm.in.EmiliaPla-
ter,córkajednegoznajznamienitszychrodówniemiecko-rycerskich
naterenachbałtyckich.Bohaterkapowstanialistopadowegoweszła
dopodręcznikówszkolnych,napróżnojednakujejbiografówszukać
analizyinflanckichźródełbrawurowegopatriotyzmukobiety-żołnie-
rza17.BratGustawaManteuffla,Ryszard,zaudziałwpowstaniu
16M.Świerzbiński,MartyrologiaInflantPolskich...,s.43(cyt.za:Ju-
liuszBardach,PiśmiennictwopolskiewInflantach(do1918roku)[w:]Dzieje
Lubelszczyzny,Warszawa1991,t.VI,cz.II,s.251).
17DoproblemuzbliżyłasięniecoDonataCiepieńko-Zielińska,widząc
wnimjednakgłównieargumentnarzeczatrakcyjnościkulturypolskiej:
„EmiliaPlaterniepochodziłazpolskiejrodziny.Jesttojeszczejedenwna-
szejhistoriiprzykładatrakcyjnościisiłyoddziaływaniarodzimejkultury,
dziękiczemutakwielerodówobcegopochodzeniacałkowiciesięspolonizo-
wało”–DonataCiepieńko-Zielińska,EmiliaPlater,KsiążkaiWiedza,War-
szawa1966,s.41.NotabeneMickiewiczwwierszuŚmierćpułkownika
