Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Armavirumquecano…”…
21
Relacjatarewolucjonizujenaszepoglądynaniesprawiedliwośćwyroków
inkwizycji,którą-jakpodająpoważneźródła-zlikwidowanowłaśniewtrakcie
zmaganiasiępatriotówhiszpańskichzagresjąwojsknapoleońskich11.Hrabia
Olavidèzwpełnizasłużyłnapoważniejszymożenawetwyrok,jeśliniezasa-
botażindziałanienaszkodę”
,toprzynajmniejzagłupotę,choćzatopodobno
karniema-demonignorancjizazwyczajpozostajebezkarny.
Kwestiatoraczejakademickaimożesiękojarzyćprofanomzczystąteorią,
przecieżwramachtejżeakademickościrozważamytupraktycznekonsekwencje
lekturyróżnychwersjitegosamegoarcydzieła.Potockolodzymająproblemzau-
toremWprowadzenia(takitytułnosiczęśćwstępnawnajnowszymwydaniu);
FrançoisRossetiDominiqueTriairepiszą:
AutorstwoWprowadzenia,któreniefigurujewżadnyminnymtekś-
cieźródłowympowieścipozawydaniemz1814r.,zostałopodważone
(Żółtowska,1999);jednakżeprzypisujemyjePotockiemuzbrakuprze-
konującychdowodównato,żetonieonjestautorem12.
hrabiaOlavidèzbyłprześladowanyprzezInkwizycjęwroku1776,aschronienieweFrancji
znalazłw1778(J.Potocki:RękopisznalezionywSaragossie…,2015,s.34).
11nLata1808-1813przyniosłynietylkowojnęzFrancuzamioniepodległość,aleza-
razembyłyokresemdwuwładzywpaństwieocharakterzewojnywewnętrznej.KrólJózef
nadałformalniepaństwukartękonstytucyjną,wprowadzającąmonarchięograniczoną,
dziedziczną,któramiałaprzekształcićkrajwduchuliberalno-burżuazyjnym.Wobecsta-
nupermanentnejwojnynieweszłaonapraktyczniewżycie.Zarazemnowykrólusiłował
prowadzićpolitykępojednaniairealizowaćreformyoświeceniowe,jakrozbudowasieci
szkolnej,utworzenieJuntyOświeceniaPublicznego,zniesienieinkwizycji,ograniczenie
liczbyklasztorówitp.Udałomusiępozyskaćurzędników,trochęinteligencji,burżuazji
isympatykówoświecenia.NiebyłytojednakgrupydominującewówczesnejHiszpanii”
(Wielkahistoriaświata.Red.A.Chwalba.T.9:M.Baczkowski,A.Chwalba,T.Cze-
kalski,D.Kałwa:Światwlatach1800-1850.Kraków2006,s.401).
12Zob.w:J.Potocki:RękopisznalezionywSaragossie…,2015,s.30[przyp.1].Odwołanie
wnawiasieto:M.E.Żółtowska:Lemanuscritquin’apasététrouvéàSaragosse.W:Letopos
dumanuscrittrouvé.HommagesàChristianAngelet.Ed.J.Herman,F.Hallyn.Paris-Lou-
vain1999,s.263-276;choćBibliografia(s.745)odsyłatylkodopracy:Tejże:Ladémocrati-
sationdel’idéedel’honneurdanslenManuscrittrouvéàSaragosse”deJeanPotocki.nEtudes
surleXVIII
e
siècle”1984,t.11,s.39-52.Wdomowejbiblioteceznajdujękolejnąksiążkę
tandemuRosset-Triaireigarśćszczegółów:nWywódM.E.Żółtowskiejwsposóbwystar-
czającypodważaautorstwoPrzedmowy,aleargumentyniewewszystkimsąprzekonujące.
[…]ogólnierzeczbiorąc,[…]chodziwgruncierzeczyowiększylubmniejszystopieńabs-
trakcjiwposługiwaniusięprzezPotockiegotoposemznalezionegorękopisu,izpewnością
przesadąjesttwierdzenie,żepowieśćprzeczytanabezPrzedmowyjestnośnikiemcałkiem
innegosensu”(F.Rosset,D.Triaire:ZWarszawydoSaragossy.JanPotockiijegodzieło.
Przeł.A.Wasilewska.Warszawa2005,s.193[przyp.4]).
