Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IV.SYMBOLIKAHISTORIOZOFICZNA
25
TowłaśnieWielkiKsiążęzdobędziesięnapytanie,jakąrolęprze-
znaczyłdlaniegoBógwchaosiedziejów:
BoisięWielkiKsiążęnieludzi,leczBoga.
JakdlamnieznajdziedrogęBóg-takminietrwoga(X,26-27).
BógnapewnoniejestdlaWyspiańskiegoBogiemnarodowym.
WbrewdziedzictwuromantycznejtradycjiniejestteżBogiemhisto-
rii,nieingerujewnią,aniteżnadniąniepanuje.Znakamipraw
obowiązującychwświeciehistorii-żywiołowejgwałtowności,po-
wracającychkonfliktowifalzniszczenia-stalisięwNocylistopado-
wejbogowiemitologiczni.KiedypadasłowonBóg”,zawszedotyczyto
światajednostek.Wydajesię,żestosunekczłowiekadoBogajestdla
Wyspiańskiegotakbardzoosobowy,żeBógmożepatronowaćtylko
indywidualnymludzkimlosom.Itojedyniewtedy,kiedyludziechcą
dostrzecwNimpatrona.JestnatomiastBogiemkażdego,niezależ-
nieodtego,poktórejstroniekonfliktustanął.ZustWielkiegoKsię-
ciapadawięcokrutnepytanieoprawomocnośćMickiewiczowskiej
ekonomiizbawienia.Polatachnliterackich”doświadczeńWielki
KsiążęprzeżywamękiSnuSenatorajużintensywniej,zpełniejszą
świadomością.Wielejużrazyszatanimęczyligoweśnie,taksamo
jaksenatoraNowosilcowawdramacieMickiewicza:
duszęwymojąbraliwszpon;-piekłaszatani,
iwlekliwnoc.---[...]
Jasam--skądczekaćmniezwiastuna?
iktowyzwolizmąk--?-(II,367-370).
NowosilcowwDziadachniezrozumiałznaczeniadręczącegosnu,
niezastanawiałsięnadnim.NieprzyjąłteżostrzeżeńKsiędzaPio-
tra,niemieściłobytosięwideowychzałożeniachDziadów.Konstan-
tyrozumiewięcejinieumieuwolnićsięoddręczącegokoszmaru.
Odebranomujednakprawodołaski.Niktgonieostrzega,żaden
KsiądzPiotrnieprzychodzimuzpomocą,aonsamniemadośćsiły,
abywyrwaćsięzprzeklętejroliciemiężyciela.AleWielkiKsiążęnie
jestskazanyjednoznacznienapotępienie.Słabyiwbrewsobieuwi-
kłanywhistorycznewypadkiwidzidokładnie,gdziedobroizło.Ito
onzrobiPolakomzaprawionygorycząiironiąnobrachuneksumienia”.
Inaczejniżwcałejdziewiętnastowiecznejtradycjiliteraturyna-
rodowejsymbolikachrześcijańskaniejesttutajsymbolikąhisto-
