Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
WSTĘP
riozoficzną,wyjaśniającąpolskieklęski.KiedyWyspiańskipytaohi-
storię,topytaobrzemię,którezagrażaindywidualnymlosom,
oprzymuswalkiinieuchronnośćspustoszenia.Imówiotymposłu-
gującsięfiguramibóstwmitologicznych.JakwobrazachJackaMal-
czewskiegoumieszczawpolskimpejzażupostaciemitologiczne.Pre-
cyzyjnieinterpretowałtenfenomenJanParandowski:
Trudnosięzżyćzmyślą,żepoetazdobyłnajtrafniejszyjęzykdowy-
powiedzeniabohaterskiegoporywu,odwoławszysiędosymbolikibóstw
greckich.Dwarównoległedramaty,bogówiludzi,wywołująodruchowy
sprzeciwwyobraźni.Skorobowiemalegoriastajesiętakczynnairuchli-
wa,żeludzieprzyniejwydająsiębierniipozbawieniwłasnejwoli,czu-
jemyniemałezakłopotanie.14
MitologicznewątkiWyspiańskiprzetwarza,czerpieinspiracje
zwieluźródeł.Zmieniatypowywyglądirolępostacimitycznych.Ce-
chy,którekojarzonoznimiodwieków,stająsiępłynneiwieloznacz-
ne.Nawiązujązarównodoantycznejtradycjiliterackiej,jakido
dziełsztukiplastycznej.Poetanieograniczasiędoantyku.Niektó-
rzybohaterowieNocylistopadowejtoożywionerzeźbyzParkuŁa-
zienkowskiego.15TrudnowięcwprzypadkuWyspiańskiegowskazać
jedenkonkretnywzorzecwprowadzaniamotywówantycznychdo
dramatu.Wędrującmiędzyświatamiróżnychepokitradycji,bogo-
wiezmieniająswojefunkcje,wchłaniająrozmaitemotywy.Jeszcze
wtrakciepracypoetawykreślałto,cowydawałomusięzanadtodo-
powiedziane.16Szczególnąodmiennośćpostacizeświataantycznego
wjegodramacietrafniepokazałcytowanyjużParandowski:
DaremnieszukaćwŁazienkachpodnietydlatychwizji,napróżno
rozważać,czymająonekształtsnu,czyukrytychmyślidziałających
osób,niewielenawetznaczy,jakieideewyrażają,albowiemto,cojewy-
odrębniapośródsymbolówialegorii,doktórychprzywykłosięwpoezji,
toichrealneżycie.Wyspiańskiodczuwałistnieniestarychbóstwwspo-
sób,jakiegoniedasięobjaśnićczytaniemHomeraipodziwemdlarzeźby
si1414J.Parandowski,Noclistopadowa,wzbiorzetegoż:Kiedybyłemrecenzentem,
Warszawa1963,s.158.
si1515W.Borowy,dz.cyt.,szczególnies.327-346.
si1616WscenieIII,kiedyHekatewzywaEumenidy,wiersz305wrękopisiemiałjesz-
czepostać:nzekrwimordowanegoUranusazrodzone”,wdrukuWyspiańskiskreślił
imięboga.Zob.Dziełazebrane,t.VIII,s.252.
