Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Dialektykadyskursu
21
któreczęstofunkcjonowałyjakoobszarydychotomii,cozkoleimotywo-
wałopotrzebębudowania„całości”.
Norwidtęantropologicznąiestetyczną„całość”,czylijednośćteorii
ipraktyki15,nazywawprawdzie„sytematem”,alenieuznajejejkomplet-
nościimożliwościcałościowej,pełnejdeskrypcji,aswoichpoglądów
nieokreślaterminemsystemu16.NaprzykładwrozprawieMilczenieczy
Sztukawobliczudziejówpoetauzasadniawybórwłasnejmetodypostrze-
ganiaświata,odnoszącjądo„systematów”,przyczymprzeprowadzaich
krytykę(jakchoćbynp.wBiałychkwiatach,wykładachOJuliuszuSłowac-
kim,wrozprawieMilczenie).WłaśniewMilczeniukwestionujesensow-
nośćicelowośćdążeniado„całości”jakoformyraznazawszeosiągniętej,
skrystalizowanej,niezmiennej,ponieważ–jaksądzi–itakniezagwaran-
tujeonapełniprawdy:
Wcałościzatemnaszejumysłowejrzeczyjestcośz-fałszowanego,cośza-kłamanegopo-
wierzchownieinieznoszącegoprostychzapytań,jaktozwykłosięzdarzaćwfałszywych
położeniach!(PW
,VI,229–230).
NatomiastwrozprawceSztukawobliczudziejówpodkreślaowąkonieczność
dążeniado„całości”,którąnależykonstytuowaćiformować:
Systematwięctakitylkopewnym,któryilesystematemjest,uznajeijakobytrafnie
wątpićumieokompletnościwłasnej(PW
,VI,272).
Jednakżewtymsamymmiejscupisarzprzedstawia,zdawaćbysięmo-
gło,zupełnieprzeciwstawnądefinicję„systematu”:„systematwłaśnie
jestzupełność,bezbrakliwośćikompletność”(PW
,VI,272).Ta
paradoksalnawykładniawyraźniewskazuje,żekreowanie„całości”nie
odbywasięwramachjejpowołaniaczyteoretycznegoustanowienia,lecz
konsekwentnegobudowania,cowynikazpluralizmu,amożenawetnad-
miaruteoretycznychpropozycjiwczasachNorwida17,jakzresztąsłusznie
uogólniazjawiskoowejbiegunowości:„Współczesnościzatemdwiejestzawsze,adzień,wktórym
byjednaznichwygasnęła,byłbyalbodniemdojściapostępudokresu,albowygaśnięciazupełnego
wszelkiejenergiipostępowej,alezbliżasiępora–zbliżasiędzień–ijuż,jużjestwedrzwiach,
kiedyto,cozowiemyWspółczesnością,większerozmiaryprzyoblekłszy,staniesięjedyną
formąijedynymorganem...koinspiracji!”(PW
,VI,464).
15TakrozpatrujepoglądyestetyczneNorwidaEdwardKasperski,ŚwiatwartościNorwida,War-
szawa1981(zob.s.9–25).
16Zob.natematbiegunowegoujmowaniawieluzagadnieńwmyślipoety:E.Feliksiak,Nor-
widowskiświatmyśli,w:eadem,Poezjaimyśl.StudiaoNorwidzie,Lublin2001,s.85–168.
17Norwidkrytycznieoceniamnogośćiróżnorodnośćpomysłówteoretycznych,któreskut-
kująrozproszeniemdyskursu,cowykładawSztucewobliczudziejów:„Odkądwyszłahistoriazdy-
