Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Antropologialiteratury.Biegunyteoriiipraktyki
zauważyłnapoczątkulat20.XIXwiekuMaurycyMochnacki:„Wieknasz
jestwiekiemnajwiększychteoretyków”18.
Możnabysięzastanowić,czemuNorwidsnujemetateoretyczneroz-
ważania,równocześniejepodważająci–wpewnymsensie–kwestio-
nując.Jednakpoeta,jaksądzę,widziałwtymsensgłębszy,niejakopo-
dwójny:polemikęzewspółczesnymisystemamiaksjologicznymioraz
potwierdzeniewłasnejpewności,że„systematy”samewsobieniesta-
nowiąowartościsztuki,leczmiernikiemichpraktycznejprzydatności
jestkażdorazowaaktualizacja,czylisprawdzalnośćwkonkretnejsytuacji
artystycznej.
Choćtenspecyficzny„system”–koncepcjeestetyczneiliterackie–na-
leżyrozpatrywaćwkontekściepolskichprogramówestetycznychKarola
Libelta(Estetyka,czyliumnictwopiękne),JózefaKremera(ListyzKrakowa)czy
BronisławaTrentowskiego(Estetyka)orazteoretycznychopracowańGeo-
rgaW
.F.Hegla,AugustaWilhelmaiFriedrichaSchelglówczyFriedricha
W
.Schellinga,tonależypodkreślić–idocenić–jegoodmiennośćiczę-
stokroćnowatorstwo(widocznezdzisiejszejperspektywy).Takaocena
Norwidowskichteoretycznychpropozycjiwynikazfaktu,żepoetaprzede
wszystkim(lubnajpierw)byłartystą(plastykiemipisarzem),którytwo-
rzyłdzieła,teoriazaśbyładlańtylkoswegorodzajudokumentacjąprak-
tykiorazpotwierdzeniemzasadnościitożsamościsztuki.Jegopoglądy
sąwięcnietylkointeresującymuzupełnieniemrozważańwymienionych
myślicieli,alewwielukwestiach(jaknp.oryginalność,milczenieczyla-
konizm)zupełnienowatorskimrozwiązaniem.
Mimobrakukonstytutywnychcechowej„całości”,którawydajesię
płynna,zmienna,możenawetamorficzna,wciążbudowanazambiwa-
lentnychjakości,pisarzwysuwapropozycjęustalenianiekwestionowal-
nychiniezmiennych,trwałychaksjomatów–suigenerisantropologicznych
podstaw.WliściedoKonstancjiGórskiejzlipca1858rokuwyjaśnia:„To
tylkojestcałe,cozostajewstosunkuzprawami-wiecznymiiodnich
plomatykiśredniowiecznejijakobysięsiebiezapytała:czyliDziejesiędziejąalboczy
sięgdzieśbezechapo-dziewają?czykołujemy,czyidziemy,czypowracamy?itd.,odtądtylejest
różnychdlatejumiejętnościsystematów,iluautorówsystematów–akażdyznichprawdyma
odłamekikażdydogodnościsystematugowznoszącprzeztosamokłamieodłamkowi”(PW
,
VI,272).
18M.Mochnacki,OduchuiźródłachpoezjiwPolszcze,w:Ideeprogramoweromantykówpolskich.
Antologia,oprac.A.Kowalczykowa,Wrocław–Warszawa–Kraków2000,s.83.
