Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Antropologialiteratury.Biegunyteoriiipraktyki
Naukiteżtakzwaneścisłe[...]zyskująjasnośćswychteoryjprzeztowłaśnie,żemająza
celtylkopołowęprawdy,idlategopowiedziałbymraczej,żesąwobliczuprawdy
inexactes(PW
,VI,450).
Takiestanowiskopisarzsformułowałstosunkowowcześnie,jużbowiem
wliściedoMariiTrębickiejz20października1853rokubyłprzeświad-
czonyoaksjologicznychimplikacjachprawdynietylkowaspekcieegzy-
stencjalnym,leczgłówniewaktualizacjachartystycznych,awięcpragma-
tycznymaspekcieowejprawdy:
Prawdaniejestnigdytuwcałościswojejobjętawiedząimyśląalbosamymuczu-
ciem–prawdajednaknie-całaniejestprawdąidlategotu,tojestnatymplanecie,prawda
tylkomyślą,uczuciemiżyciemrazemmożebyćobjęta(PW
,VIII,196).
WznaczniepóźniejszymliściedoMieczysławaGeniuszazlutego1878
rokupotwierdzaswojepoglądyzlat50.,podkreślająckoniecznośćpod-
porządkowaniawszelkiejdziałalnościczłowiekakryteriumprawdy,wów-
czasbowiembędziemożliwekreowanie„całości”teorii(wiedzy)iprak-
tyki:„niemniemam,abycokolwiekmającegocałośćmogło
byćbezprawdy–jakżebyłabycałość??”(PW
,X,113).
Jegozdaniemtylkoprawdamożedopomócwpojednaniuprzeci-
wieństw,pokonaniuambiwalencji,wosiągnięciujednościkażdegoaktu
ludzkiejdziałalności,wtymzwłaszczaartystycznej(należytupodkreślić,
żedlaNorwidasferyprywatnejbiografiiikreacjiartystycznejniebyłysfe-
ramiodrębnymi,wprostprzeciwnie–tworzyłyjedność,spójną„całość”
życiaitwórczości).NaprzykładwMemorialeoMłodejEmigracjiwedług
niegodziękiprawdziedokonująsięewolucjespołeczeństw:„Tosiętylko
złagodzićiuharmonizowaćprawdąwcześnieiodważniezapowiedzia-
nąuda”(PW
,VII,110).Określającjąkluczowąkategoriąantropologicz-
ną,pisarzczęstowypowiadasięożyciuiśmiercidlaprawdy,świad-
czeniuoniej,ponieważtakapostawadefiniujeetycznywizerunek
oraztożsamośćjednostkiizbiorowości24,zgodniezesłowamiwykładu
24Norwidbardzoczęstozprawdziwymupodobaniempisałoprawdzie,jakwListachoemi-
gracji:„niedlamarnejpolemiki,aleiżbymprawdziedałświadectwo,naodpowiedźznowuodpo-
wiadam”(PW
,VII,21)czyjakwliściedoMariiTrębickiejz1855roku:„dajęCiwięcnajświętsze
słowohonoru,iżkażdywiersznajprostsząinajprościejpowiedzianąjestpraw-
dą”(PW
,VIII,241),wrozprawceJasnośćiciemnośćdodaje:„świadczętylkooprawdzie”
(PW
,VI,601).Zdaniempoetykoniecznośćświadczeniaprawdywynikazjejreligijnejgenezyoraz
wiążesięzpoświęceniemimęczeństwem.NaprzykładwliściedoMikołajaKamieńskiego(1858)
tłumaczy:„Sątakieprawdy(atosąprawdyzasadnicze),którychniemożnazanosićludziom,
idawaćprawdę,niedającsiebiesamychwpewnejczęści[...].Każdy,
