Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Antropologialiteratury.Biegunyteoriiipraktyki
formowaćtekstartystyczny.Wramachdziełasytuująctetranscendenta-
lia21,dowodzi,żeistotąsztukipowinnybyćjakościnacechowaneaksjo-
logicznie.Jestzatemprzeciwnikiemautotelizmusztuki,zatopragnąłby
widziećjąwperspektywietranscendencji–przekomponowywaniajako-
ścietycznychwestetyczne,iodwrotnie.
KluczowąwartościąantropologiiNorwidajestprawda(świadczy
otymchoćbyliczbaużyćtegosłowa22),którawedługJadwigiPuzyniny
sytuujesięwokółpięciukręgówsemantycznych:znaczeniaontycznego,
obejmującegorzeczywistośćempiryczną,atakżerzeczywistośćwyższą–
BytNieskończony,Boga;znaczeniaaksjologicznego,wskazującegona
dobro,KrólestwoBoże,prawoBoże;znaczeniaepistemicznego,ozna-
czającegomyśli,przekonania,wypowiedzizgodnezrzeczywistością;zna-
czeniaetycznego,wyrażającegopostawylubzachowaniazgodneztym,co
sięuważazaprawdęwznaczeniuaksjologicznym;atakżeznaczeniaeste-
tycznego:określającegozgodnośćdziełasztukiztym,comaonowyrażać,
zjakimśaspektemrzeczywistości23.Czyniącprawdęskładnikiemtekstu
artystycznego,poetazmodyfikowałpodejściedoteoriiestetyki:wyraźnie
wskazałnakoniecznośćnierozerwalnychwięziteoriizrealizacjamiprak-
tycznymi–konkretnymigatunkamiiformamiwypowiedzi(wróżnych
dziedzinachsztuki,najlepiejjednakreprezentatywnychwparadygmatach
literackich,np.noweli,tragedii,poemacie,eposie).
Tępowszechność,azatemobligatoryjnezdeterminowaniepraw-
dąorazjejuniwersalnąapriorycznościąuwypuklałpisarzwielokrotnie
21ZdaniemMariiGołaszewskiejowetranscendentalianiewymagająuzasadnienia,ichtrans-
cendencjazaśdotyczyobszaruontologii(sposobuistnienia)imetafizyki(szukaniatego,coistotne,
orazpróbyokreśleniastrukturyrzeczy,aszczególniedziełsztuki).Zob.natentematM.Go-
łaszewska,Aksjologiaestetyki,w:Problematykaaksjologicznawnauceoliteraturze,studiapodred.
S.SawickiegoiA.Tyszczyka,Lublin1992,s.25–42.
22JadwigaPuzyninapodkreśla,że„OważnościprawdydladyskursuNorwidaświadczyjuż
samaliczbaużyćtegowyrazu:prawdawystępujewpismachNorwida908razy(wtym262razy
wpoezji,a646wprozie).WartoporównaćtęliczbęzużyciamiMickiewicza:słownikjegojęzyka
(SJAM)notujeichzaledwie389(awięcoponadpołowęmniejniżnaszeopracowanietekstów
Norwida)”.Jejzdaniem„Użyciaprawdyobejmowałybywięcok.0,075%całościNorwidowskich
tekstów–cojaknawyrazpełnoznacznyoznaczeniuabstrakcyjnymstanowibardzodużączęść
tekstu”(s.II).Zob.natentematszerzej:SłownictwoetyczneCyprianaNorwida,cz.1:prawda,fałsz,
kłamstwo,podred.J.Puzyniny,Warszawa1993,s.1–97.Zob.teżJ.Puzynina,UPrawda”wpoema-
tachNorwida,„StudiaNorwidiana”1991–1992,nr9–10,s.5–25orazG.Szelwach,Prawdaisłowo
Norwida,„PrzeglądFilozoficzno-Literacki”2009,nr3,s.263–278.
23J.Puzynina,SłownictwoetyczneCyprianaNorwida,s.III.
