Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Kaliszewski,Nostalgiastylu.NeoklasycyzmlirykipolskiejXXwiekuwkrytyce,badaniach
ipoetykachimmanentnych,Kraków2007,ISBN978-83-233-2311-2,©byA.Kaliszewski&WUJ
52
szegomiejsca.PopęduzmysłowionywpostaciApollazrodziłteżcałyświatOlimpu,iwtym
sensiemożemyuznaćApollazaojcategoświata
161.
JakoważnykomponentapollińskiegoładupostrzegaNietzscheharmonięczłowieka
znaturą,którajestwszakżewyrazem„naiwności”wsztuce,iluzją,którarealizację
najpełniejszązyskaławtwórczościHomera,„artystynaiwnego”.Wświeciehelleńskim
„wola”walczyła„odbiciemwzwierciadlepiękna”stworzonychprzezludzibogów
zwrodzonymtalentemdocierpieniaimądrościącierpienia(Dionizos).
Dlategowielkośćantykugreckiegowidzifilozofniewodrzuceniu„barbarzyńskiej”
postawydionizyjskiejprzezapollińską,alenarywalizacjiobupostaw,zewskazaniem
nadionizyjskośćjakopodstawęczyosnowę:
obatakróżneprądyidąrównolegle,najczęściejwotwartejzsobąrozterce,pobudzającsięwza-
jemdocoraznowszych,silniejszychporodów,bywnichuwiecznićwalkęowychprzeciwieństw,
dlaktórychwspólnemiano„sztuka”pozornietylkojestmostem;ażwreszciezjawiająsięzłączo-
neprzezcudownyaktmetafizyczny„woli”helleńskiej
162.
Żywiołdionizyjskito„barbarzyńskość”i„tytaniczność”,aleniemogącasięobejść
bezswejprzeciwstawnejpołowy.„OtoApolloniemożeżyćbezDionizosa”
163,ale
zachodziteżzależnośćodwrotna!
Nietzschegłębokodoceniałrolęmituwosiąganiuprzezsztukęnależnejwielkości
igłębi.Aleużyciemitumusibyćprzedewszystkim„służbą”dladionizyjskiegoży-
wiołu,„mitemtragicznym”:
Mittragicznymożnazrozumiećtylkojakozobrazowaniedionizyjskiejmądrościapollińskimi
środkamiartystycznymi;doprowadzaonświatzjawiskadogranic,uktórychświatówneguje
samsiebieiusiłujezbieczpowrotemnałonoprawdziwejijedynejrealności
164.
Todośćogólnikoweimroczneprzedstawienierolimitujestwgruncierzeczydefini-
cjąsztukityleżdionizyjsko-apollińskiej,coromantyczno-klasycznej,któramniejlub
bardziejwyraźnieujawniasięwspółcześniejakoproblematwsporachnadnowymklasy-
cyzmem.Byłbytoówklasycyzmpesymistycznylubtragiczny
165,próbaoswajania(inter-
pretowaniamitem)traumatycznychwydarzeńXXwieku,mozolneiheroicznescalanie
rozbitegogmachukultury.PatronemtakiejpostawymożebyćwłaśnieNietzsche.
***
Głośnateoria(1915)szwajcarskiegohistorykasztuki,HeinrichaWölfflina
166ukazuje
iszerokoopisujeklasycyzmjakojedenzdwóchżywotnychnadprądów–sprawczych
161F.W.Nietzsche,NarodzinytragediialboGrecyipesymizm,przekł.iprzedm.B.Baran,Kraków
1994,s.41.
162Tegoż,Narodzinytragedii,przeł.L.Staff,Warszawa[b.r.],s.22–23.Cyt.za:Moderniściosztuce,
wyb.,opr.iwstępB.Grabska,Warszawa1971,s.244.
163F.W.Nietzsche,NarodzinytragediialboGrecy...,dz.cyt.,s.49.
164Tamże,s.159.
165WWiedzyradosnejNietzschepisze:„Żeistniećmożejeszczezupełnieinnypesymizm,klasyczny–
przeczucieiwizjategonależądomnie,jakonieodłączneodemnie,jakomojepropriumiipsisimum”(F.W.
Nietzsche,Wiedzaradosna(„laGayascienza”),przeł.L.Staff,Warszawa1910–1911,s.343–344).
166H.Wölfflin,KunstgeschichtlicheGrundbegriffe.DasproblemderStilentwicklunginderNeueren
Kunst,dz.cyt.Polskiprzekł.:Podstawowepojęciahistoriisztuki.Problemrozwojustyluwsztucenowożyt-
nej,dz.cyt.
