Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
X
Notatkizgettałódzkiego
ikrytycezgromadzonych51.Latem1944r.,wobliczuzbliżającejsięfalideporta-
cjidoośrodkówzagłady,któraokazałasięostatecznąlikwidacjągetta,Zelkowicz,
wrazzkilkomainnymiludźmipióra,zabiegałuHenrykaNeftalinaoszczególną
ochronęgettowegośrodowiskaliteracko-artystycznego52.Inicjatywataniezdołała
jednakocalićjegożycia.W1944r.ZelkowiczzostałwywiezionydoAuschwitz,
gdziezginął.
PierwszeocalonezapisyNotatekpochodzązkwietnia1941r.,ostatniezczerw-
ca1944r.Oznaczato,żeZelkowiczprowadziłjeconajmniejprzeztrzylata.
Zachowane710stronrękopisupozwalasiędomyślać,żeautorpisałregularnie,
byćmożecodziennie53.Podkolejnymidatamiwosobnychakapitachkonsekwent-
nieodnotowywałaktualnystanludnościgetta,liczbęurodzonychizmarłych,cho-
roby,wypadki,samobójstwa,składprzydziałówżywnościowych,rodzajorazilość
dostarczonychdogettaproduktów.Prócztychstałychinformacjiumieszczałna
kartachNotatekopisy,komentarzeirefleksjenatematżyciawgetcie.Jużpierwsze
spojrzenienatakrozplanowanytekstprzywodzinamyślinny,najobszerniejszy
zzachowanychgettowychdokumentów–KronikiCodziennej,któregoZelkowicz
byłwspółautorem.Kronika,redagowanawWydzialeArchiwumod12stycznia
1941r.do30lipca1944r.,miałazasadniczocharaktercodziennychzapisów.
Regularnieodnotowywanowniejstanpogody,zgonyinarodziny,postrzelenia
przydrutach,zamachysamobójcze,przydziałyżywnościowe,cenynarynku.Poza
tymKronikaomawiaładziałalnośćPrzełożonegoStarszeństwaŻydów,rozwójza-
kładówpracy,zdrowotność,obyczajowośćiżyciekulturalne,atakżedeportacje
doizgetta(tzw.nwsiedlenia”inwysiedlenia”).Czasemzamieszczanowniejszer-
szeopracowanianiektórychzagadnień.TekstyNotatekiKronikiłącząnietylko
wymienionepodobieństwaformalne,aleitreściowe.Powtarzająsięwnichdane
liczbowe,choćczasemituwystępująniewielkieróżnice.Zelkowiczpozyskiwał
jezawszewWydzialeEwidencjiLudności,którydostarczałmuinformacjijako
współautorowiKroniki.Wobudokumentachpodtożsamymidatamiwymienia
sięzazwyczajtesamebieżącewydarzenia,jednaksposób,wjakisięjeopisujeiko-
mentuje,jestinny,czasemkrańcoworóżny.Bezwątpieniawynikatozodmienne-
gocharakterutychtekstów.Kronikatodokumentsporządzonywukryciu,alena
oficjalnezleceniePrzełożonegoMordechajaRumkowskiego.Jejtreśćbyłakontro-
lowanaicenzurowanaprzezspecjalnąurzędowąkomisję,takbypowstałynakar-
tachKronikiobrazzaświadczałodobrym,fachowymiskutecznymzarządzaniu
ludnościąwsytuacjigrożącegojejśmiertelnegoniebezpieczeństwa.Dlategoteż,
choćznajdziemywniejmnóstwokrótszychidłuższychuwagnatematwystępków
51SymchaSzajewiczmłodypoetazgettałódzkiegonajprawdopodobniejtamwłaśnieza-
prezentowałswój,jaktookreśliłwliściedoSzmulaRozensztajna,npoematogetcie”.Utwór
tenmiałwzbudzićzachwytiZelkowicza,iUlinower.Zob.S.Szajewicz,Lech-lecha,arajnfirun
bamerkungenNachmanBlumental,Lodż1946,s.21.Zob.teżC.L.Fuks,Lodższelmajle,Tel
Awiw1972,s.181.
52Wtymcelusporządzonospecjalnąlistęzsiedemdziesięciomanazwiskamigettowychpisa-
rzyiartystów.Zob.Kronika,t.4,s.396;APŁ,PSŻ871,Korespondencja(talonyżywnościowe,
przydziałybutów,ruchludności)s.47–48.
53Rozległezniszczeniarękopisuniepozwalająnadefinitywnetegostwierdzenie.
