Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wskazanezależnościnagrunciemetarefleksjiliterackiejwspierazresztą
myślJeana-FrançoisLyotarda,wyrażonawsłynnejWzniosłościiawangar-
dzie,gdzieczytamyoidealentuiteraz”-pragnieniujednoczesnegonwy-
darzaniasię”dziełaiujawnianiujegoznaczenia86.Filozofskupiasięjednak
przedewszystkimnasztukachplastycznychiwizualnych,nieliteraturze.Tym
samymstwierdzićtrzeba,żeróżnedziedzinytwórczejaktywnościróżniłysię
wzakresiekonceptualizowaniamodernizmu,ponieważpodobnycelntem-
poralny”-osiągnięciepełnejsynchroniindzianiasię”inusensawiania”-sta-
wiałysobiewzakresiesztukisłowajużorientacjeprzed-awangardowe,czyli
przedewszystkimomawianydalejsymbolizm87.Usiłujączatemsfunkcjona-
lizowaćpojęciamodernizmuiawangardydlabadańnadautotematyzmem
stwierdzićnależyichzniuansowanie,któreniezaprzeczajednakpodstawowej
zależności,jakąjestzanurzeniezarównomodernizmu,jakiawangardy-któ-
reostateczniewtymujęciuukazywaćmogąpoprostuewolucjętegosamego
pojmowaniaartystycznejformy-wparadygmacienowoczesnym88.
Autotematyzmnarodziłsiębowiemwłaśniewmomencie,wktórymza-
chwianazostaławiarawmimetycznezdolnościsztukiiwzunifikowanąwizję
świata-wówczas,gdymiejscenaśladowaniazajęłokreowanie.Jestonza-
tem,wartopowtórzyć,zjawiskiemparexcellencenowoczesnym,ponieważto
właśniewnowoczesnościnastąpiłrozpadpierwotnejjednościetyki,estetyki
iepistemologiistwierdzanyprzedewszystkimnapodstawiepodzielonejna
trzykategoriekrytycznejfilozofiiKanta89.Sztukawyobcowanazrzeczywisto-
ści-oderwanaodrytuałuiżyciaspołecznego-zaczęłakierowaćsiękuprze-
życiomsamegopodmiotubądźjedynejmożliwejprzestrzenipewnej,czylitej
wytworzonejprzezniąsamą.Nowoczesnaspecyfikacjadoprowadziłazatem
tłum.Ł.Białkowski,Kraków2012;C.Bishop,Sztucznepiekła.Sztukapartycypacyjnaipo-
litykawidowni,tłum.J.Staniszewski,Warszawa2015.
86Zob.J.-F
.Lyotard,Wzniosłośćiawangarda,tłum.M.Bieńczyk,nTekstyDrugie”
1996,nr2l3(38l39).
87Oczywiścieliteraturęmodernistycznąmożemywidziećjakoawangardowązsame-
gozałożenia,wydajesięjednak,żewprzypadkuautotematyzmukluczowesąmetafizyczne
roszczeniaruchówwczesnomodernistycznychorazwłaśnieantymetafizycznenastawienie
historycznychawangard.Wtymsensieposługujemysięwięcpojęciamiwzakresiewęż-
szym,niżnaprzykładczyniłtoJerzyZiomek,piszącoformacjachromantycznejiawan-
gardowej.Zob.A.Eysteinsson,Awangardajako/czymodernizm?,dz.cyt.;J.Ziomek,Epoki
iformacjewdziejachliteraturypolskiej,nPamiętnikLiteracki”1986,nr77l4.
88Por.A.Eynsteinsson,dz.cyt.Podobneobserwacjekłócąsięoczywiściezmniej
pogłębionymiinterpretacjamiowychzjawisk,takichjakchociażbysłynnaWizjaprzeciw
równaniuJerzegoKwiatkowskiego(Wizjaprzeciwrównaniu.Nowawalkaromantyków
zklasykami,nŻycieLiterackie”1958,nr3).
89Por.J.Habermas,Modernizm-niedokończonyprojekt?,tłum.M.Łukasiewicz,
w:Postmodernizm.Antologiaprzekładów,wybrał,oprac.iprzedm.R.Nycz,Kraków1998,
s.34.
39
