Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AgnieszkaWaligóra
ORCID:0000-0002-4316-9207
Przeciwkoautotematyzmowi
Jużw1947rokuArturSandauer,prekursorpolskiegonamysłunadautotematy-
zmemizarazemautorterminu,podkreślałkrytycznieniedostatkiiwadyrefleksji
prowadzonejnametapoziomie.RozwijanaprzezniegowszkicachKonstruktywny
nihilizm,OewolucjisztukinarracyjnejwXXwiekuorazSamobójstwoMitrydatesa1
(atakżewpisanejnapoczątkulat50.XXw.niewielkiejksiążceotytuleOjedności
treściiformy2)koncepcjaliterackiejsamozwrotnościliczyłasięzwłasnymiograni-
czeniamiiparadoksami,które–jaksięwydaje–wpisanesąimmanentniewpoetykę
autotematycznąodsamegojejzarania3.
Wśródlicznychzarzutów,jakiemożnaradykalnejmetarefleksjipostawić–oraz
mnogichtrudnościinterpretacyjnychipoznawczych,jakieonaotwiera,wypadnie
wypunktowaćzartykułówSandaueratylkokilkanajbardziejznaczących.Przede
wszystkimwięcautorKonstruktywnegonihilizmuzauważał,żesztukasamotema-
tycznanarodziłasięznowoczesnegorozpadupierwotnejjednościetyki,estetyki
iepistemologii,zatracająctymsamymbezpowrotniewychwalanąprzezFryderyka
Schilleranaiwnośćiodwracającsięnawetodwtórnegosentymentalizmu
4
.Choć
1Zawartew:A.Sandauer,Lirykailogika.Wybórpismkrytycznych,Warszawa1971.
2Kraków1957.
3Wartykuleposługujemysię–napierwszyrzutokaniemalwymiennie–rozmaitymipojęciami:
metarefleksji,autotematyzmu,samozwrotności,autoreferencjalnościitd.Dlaporządkuprzyjmujemy,
żeautotematyzmstanowiradykalnąformęmetarefleksji,zaśpojęciasamozwrotności,autoreferencjal-
nościitd.,choćmająróżneznaczeniaczyzakresyużycia,traktujemyjakoróżnerealizacjepewnego
podstawowegoflgestu”literackiegoczyintelektualnego,jakimjestwłaśniemetarefleksja.Omówienie
zachodzącychmiędzynimiróżnicwymagałobybowiemnapisaniaosobnejrozprawy,wszystkienato-
miastkoncentrująsięwokółpodstawowychdlanaswniniejszejrozprawieproblemów;ichznaczenia
izastosowaniawbadaniachliterackichtakżeniesązresztąprecyzyjneczykonsekwentne,nacoma
zapewnewpływichflrozchwiany”charakter.
4F.Schiller,Opoezjinaiwnejisentymentalnej,przeł.I.Krońska,[w:]tegoż,Listyoestetycznym
wychowaniuczłowiekaiinnerozprawy,przeł.I.KrońskaiJ.Prokopiuk,Warszawa1972.
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
