Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
JarosławPłuciennik
niemogliwypożyczaćksiążek,więcwypożyczałajejegożona),zacząłczynićna-
ukoweobserwacjedotycząceżyciakulturalnegoIIIRzeszy:np.jużnawstępiepisze
oautomobilistachjakoherosachhitleryzmu,aleteżprzemysłusamochodowego16.
PrekursorskatarefleksjajestnietylkowzględemBarthesa,aleiwpewnymsensie
takżeHorkheimeraiAdorno.OdpowiednikiembarthesowegosarkazmujestuKlem-
pererafldrążekzhumorysty”marcowejrewolucjiGlassbrennera:
Mójdziennikbyłdlamniewtamtychlatachniejednokrotniedrążkiem-balansjerem,bez
któregostorazyspadłbymwprzepaść.Wgodzinachzniechęceniaibeznadziejności,wnie-
kończącejsięmonotoniimechanicznejpracywfabryce,ułożachorychiumierających,przy
grobach,wewłasnejudręce,wchwilachnajwiększegopohańbienia,wmomentach,kiedyserce
fizycznieodmawiałoposłuszeństwa,zawszebyłomipomocnetodosiebiesamegozwrócone
wezwanie:obserwuj,studiuj,zapamiętaj,cosiędzieje–jutrobędzietojużwyglądaćinaczej,
jutrobędziesztojużinaczejodbierał;zatrzymajwszystkowpamięcitak,jaktosięterazjawi
ijaknaciebiedziała.Towezwanie,abystawiaćsiebieponadsytuacjąizachowaćwewnętrzną
wolność,przybrałowkrótcepostaćzawszeskutecznejtajemnejformuły:LTI,LTI!17
Klemperersamwspominaoswoichmetatekstowychuwagach:flDlategowmoich
notatkachiekscerptachpełnojestuwagwrodzaju:«Ustalićpóźniej!łUzupełnić
później!łSpróbowaćpóźniejodpowiedzieć!ł».Apotem,kiedynadziejanaprze-
życietego«później»słabnie:«trzebatozrobićpóźniejł»”18.
Autorwswoimdziennikuzawieraraczejszkicowniknaukowy,aniegotowe
dzieło.Maświadomość,żejakośćjegodziałaniajestnietakasama,jakdawniej:
flDzisiaj,kiedyowo«później»niejestjeszczezupełnąteraźniejszością,alebędzie
niąwmomencie,gdyksiążkiwyłoniąsięzzagruzuikłopotówkomunikacyjnych
(igdybędziemożnazczystymsumieniempowrócićzesferyvitaactivawspółbu-
downiczegowzaciszegabinetu),dzisiajwiemjuż,żejednakniezdołamtymswoim
szkicowymobserwacjom,refleksjomipytaniomdotyczącymjęzykaTrzeciejRzeszy
nadaćkształtuskończonegodziełanaukowego”19.
Najbardziejuderzającemechanizmymetarefleksjitomechanizmytekstowe,
takiejaknawiasowewtrącenia20czyprzytoczeniedialogu.21
Teżżydowskiegopochodzenia,alemającawięcejszczęściaHannahArendtmoże
zostaćzaliczonadotychpostacinaukowych,którejednocześniewykonująrobotę
dziennikarską.Jejnajsłynniejszechybapojęcieflbanalnościzła”wflciemnychcza-
sach”powstałowwynikuspełnianiamisjikorespondentkitygodnikaflNewYorker”:
16V.Klemperer,LTI:notatnikfilologa…,dz.cyt.,s.10.
17Tamże,s.15–16.
18Tamże.
19Tamże,s.19.
20Tamże,s.10.
21Tamże,s.11–13.
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
