Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
AgnieszkaWaligóra
więcautotematyzmwiążesięzrelatywniepozytywnymiskutkamimodernizacji(flse-
kularyzacją,ideąpostępuorazpotencjalizacjąosobowościtwórczej”5),ostatecznie
wydajesięakceptacjąpewnejkatastrofy:ichoćbędzietoakceptacjanihilistyczna
konstruktywnie–tojednakwciążnihilistyczna.
WedługSandauerasztukametarefleksyjnasensustrictopowstaławwyniku
swoistejewolucjikoncepcjiartystycznychwywołanychwłaśnierozpadempier-
wotnegobytuczłowieka.Pookresie,wktórymowąmitycznąjednięusiłowano
odzyskaćlubrekonstytuowaćzapomocąpoetykirealistycznej,nastąpiłmoment
przymusowejtolerancjistanurzeczy,owocującynajpierwzwrotemkuroman-
tycznejironii,następniezaś–wjegokonsekwencjiirozwinięciu–wytworzeniem
(międzyinnymi)autotematyzmu.Niemożliwośćponownegoosiągnięciajedności
poskutkowałaskupieniemnakondycjipodmiotutworzącegoorazwłaściwościach
samejliteratury–żadnabowiemztychdwóchdrógniewymagałazmierzeniasię
zutraconą(lubnigdynieistniejącą)rzeczywistościąobiektywną.Wpewnymwięc
sensiemetarefleksjajestaktemzłejwoli–uległościąwobecpostępującegoprocesu
wyczerpywaniasięsztuki,swoiściepotwierdzającegodziejowydeterminizmlub
destruktywnąrolęczłowiekajakoistotyhistorycznej.
Badaczzauważatakże,żekonsekwentnyrozwójpoetykisamotematycznejczyteż
spełnieniejejnaczelnegopostulatu–sformułowanegolapidarniejakowytworzenie
dziełanaddziełami,utworupozbawionegoodniesieńdowszystkiegoinnegoniżono
samo,azatemdoskonałego,samowystarczalnegoizamkniętegoartystycznegomi-
krokosmosu,flostatecznejKsięgiLudzkości”
6
–byłobywpewnymsensiemetonimią
końcahistorii.Poosiągnięciuidealnego,pełnegoautotematyzmudalszatwórczość
literackabyłabynietylkoniemożliwa,aleipozbawionasensu,nieprzykładałabysię
bowiemdoewolucjisztukisłowa,rozwojurefleksjiorazświatowegopostępu.Wtym
sensiemożnasztukęwidziećjakoofiaręcywilizacji,rugującejzczasemobrzędczy
rytuał,dezawuującąnierozdzielnośćżyciacodziennego,religijnegoipolitycznego
odwytworówartystycznych.Oilenatomiastażdomodernizmupróbowanosięowej
powolnejzagładziesztukiopierać,otylenowoczesnyautotematyzmnihilistycznie
przyjmujezastanystanrzeczyisamprzyczyniasiędoprzyspieszeniaśmiercilitera-
tury;zatem–choćradykalnynagruncieestetycznym–zostajepozbawionyrealnego
potencjałurewolucyjnegoimożliwościdziałania.Wartoprzytymponowniepod-
kreślić,żejegocelflzewnętrzny”jest(jeślihołdowaćnowoczesnejkoncepcjisztuki)
przynajmniejprawdopodobny,leczideałestetyczny–niemożliwydozrealizowania;
niebezpowoduteżpierwszypolskibadaczużywałczasemterminuflzamierzenie
5
J.Grądziel-Wójcik,flPerpetuummobile”
,czylikilkauwagoautotematyzmie,flForumPoetyki”
jesień2015[online],<http://fp.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2015/12/JGradzielWojcik_Perpetu
-
umMobile_ForumPoetyki_jesien2015.pdf>[dostęp:3.11.2019],s.108.
6Zob.A.Sandauer,SamobójstwoMitrydatesa,dz.cyt.,s.390–391.
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
