Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Rozdział1-BeniaminBukowski,MateuszMierzejewski
Problematycznejednak,nacobardzoszybkozwróconouwagę,wydajesię
samozrealizowaniepostulatu„grywzamkniętekarty”.Cowpraktycemiałbyon
bowiemoznaczać?Niewątpliwienawiązujeondonowożytnejkoncepcji„stanu
natury”13.Trudnowskazaćrzeczywistąparalelędlategomodeluidealnego.Po
pierwsze,rzadkomamydoczynieniazistnieniemczegoś,comoglibyśmyokreś-
lićmianem„momentuzałożycielskiego”społeczeństwa;jużwczesnonowożytni
teoretycykoncepcjiumowyspołecznejzauważylitenfakt.Jednymzpierwszych
myślicieliwskazującychnato,żerzadkokiedymamydoczynieniaze„stanem
pierwotnym”ijegowyraźnymprzejściemwusankcjonowaneprawniespołe-
czeństwo,byłniektoinny,jakTomasHobbes.Wbrewpowszechnejpercepcji,
awedługjegowłasnychsłówpierwotnystan„wojnywszystkichzewszystkimi”
należyrozumiećraczejjakopewienczystospekulatywnykoncept,apokaliptyczną
figurę,któraznajdujejedynieczęściowąidoraźnąrealizacjęwrzeczywistości,nie
występującwpraktyce(aprzynajmniejniewystępujączkonieczności)wstanie
czystym14.Nieczęstospołeczeństwozyskujeszansępełnegosamookreśleniarzą-
dzącychnimzasadnanowo.Jesttołatwiejszedowprowadzeniawramachre-
gulacjiprawnych(zwłaszczawprzypadkuwprowadzaniazmianustrojowychczy
tworzeniasięnowychorganówpaństwowych),jednaknawetpraktycznienigdy
niedochodzidozawieszeniawszystkichistniejącychrelacjispołeczno-ekono-
micznychidoniwelacjiróżnicwobrębiespołeczeństwa,dozaistnienia„punktu
zero”,którybyłbyodniesieniemdlawszelkichpóźniejszychzróżnicowań.
Byłobyjednakzłąwolązakładanietaknaiwnegorozumieniaterminu„zasłona
niewiedzy”przezRawlsa.Wteoretycznymmodeluniechodziorzeczywisteza-
istnienie„punktuzero”,leczjedynieomyślowyeksperyment,wramachktórego
propozycjenowychzasadfunkcjonowaniaspołeczeństwamiałybyzostaćwypra-
cowanetak,„jakgdyby”ichtwórcomniebyłowiadome,jakąpozycjęwtymspo-
łeczeństwiezajmą.Tujednakpojawiasiękolejny,tymrazemistotniejszyproblem.
Trudnooczywiściewskazaćsytuację,wktórej„grawzamkniętekarty”mogłaby
miećwrzeczywistościmiejsce.Pytaniezaś,jakąkorzyśćzteoretycznegoprzyjęcia
zasadtakiejgrymielibyci,którzysąodpowiedzialnizawprowadzaniesystemo-
wychregulacji.Informacjawskazywanajestwprostjakoźródłowładzy15.Wzrost
wiedzywiążesięzezwiększonąmożliwościąpodejmowaniadecyzjiidoborustra-
tegiiorazznajdujeprosteprzełożenienaprzewagęekonomiczną.Nagrunciefi-
lozofiirozpoznaniategodokonujechociażbyMichelFoucault,pisząco„reżimie
prawdy”czy„reżimiewiedzy”16.Wskazujeonnaposiadanieinformacjiojednost-
cejakopodstawowenarzędziesłużącedoposiadanianadniąwładzy.Możliwość
13
Por.G.Szulczewski,KoncepcjaJ.Rawlsa...,op.cit.,s.249.
14
J.Gaskin,Wstęp,w:T.Hobbes,Lewiatan,czylimateria,formaiwładzapaństwako-
ścielnegoiświeckiego,przeł.Cz.Znamierowski,FundacjaAletheia,Warszawa2009,s.36.
15
Por.chociażbyS.Lukes,Power:ARadicalView,Macmillan,London1974.
16
Por.M.Foucault,Złoczynić.Mówićprawdę.Funkcjawyznaniawsprawiedliwości.Wy-
kładyzLouvain,1981,przeł.A.Zawadzki,Znak,Kraków2018.
