Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Cotoznaczy„zrozumieć”wfizyce?
GrzegorzBIAŁKOWSKI
Kwiecień1981
Wfizycespotykamydwagłównerodzajepytań,podobniezresztąjak
wewszystkichchybanaukachprzyrodniczych,amożeispołeczno–
humanistycznych.Popierwsze,chodzioto,aby,mówiącskrótowo,
zrozumiećnjak”.Odpowiadającnapytanienjak?”,staramysięjak
najlepiej,najdokładniej,najściślejustalićfakty.Chcemyprzeanalizo-
waćwnajdrobniejszychszczegółachprzebiegzjawiska,znaleźćjego
opisilościowy,sformułowaćzależnościmiędzywielkościami,któreje
charakteryzują.Odpowiadającnapytaniendlaczego?”,staramysię
odgadnąćprzyczyny,któresprawiają,żezjawiskowogólewystępu-
jeiżematakianieinnyprzebieg.Zasadniczoformułowaniemod-
powiedzinapytanienjak?”zajmujesięfizykadoświadczalna(choć
niekonieczniefizycydoświadczalni!),anapytaniendlaczego?”–fizy-
kateoretyczna(zpodobnymzastrzeżeniem).Błędembyłobyjednak
sądzić,żepytaniatesąrozdzielneiżemożnajestawiaćniezależnie,
nawet–pytaniepierwszewstosunkudodrugiego.
Wrzeczywistościbowiem,obserwującprzebiegzjawiska,nieje-
steśmywstanieśledzićwszystkichcechobiektówbiorącychudział
wprocesie.Musimywięczwrócićuwagętylkonaniektóreztych
cech.Naktóre?Natopytaniewstępnejodpowiedzimożemyocze-
kiwaćwłaśnieodteoriifizycznej,którazawierajakieśoczekiwania
wstosunkudobadanegozjawiska.Taścisłasymbiozaelementuteo-
retycznegoidoświadczalnegosprawia,żewogóletrudnojestmówić
wfizyceonczystym”fakcieeksperymentalnym,gdyżkażdywynik
pomiaruwidzimyzawszeprzezpryzmatteorii–dobrejlubzłej.
Tymsilniejzaznaczasięwspółżycieteoriizdoświadczeniemprzy
pytaniachndlaczego?”.Niemożemyspekulować,jakajestnnatura
rzeczywistości”,niedysponującdanymieksperymentalnymi,najle-
piej–liczbowymi.Idopieromająctedane,możemyszukaćodpowie-
dzinapytaniendlaczego?”Odpowiedźnatopytanienigdyniejest
jednoznacznieokreślonaprzezdaneeksperymentalne.Zawszemamy
możliwośćpodanianiejednej,leczwieluteoretycznychinterpretacji
faktóweksperymentalnych.Wyborudokonujemy,kierującsiękryte-
riamipozornieluźnymiimałoprecyzyjnymi–jakkryteriumprosto-
ty,oszczędności,ogólnościczypiękna.Wrzeczywistości,stosującte
kryteriawpraktyce,docieramydowyjaśnieńpoprawnych,potwier-
dzanychpotemprzezinne,nowedoświadczenia.
