Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
TadeuszCzeżowski-Ometafizyce,jejkierunkachizagadnieniach
negopunktuwidzeniajestzrozumiałyhylozoizmTalesaijegobezpośred-
nichnastępców,tojestpogląd,iżpoczątekwszechrzeczysamzsiebiejest
ożywiony.Całyświatzatemrozwinąłsięzniegotak,jakrozwijasiękażda
istotażyjąca.Nienasunęłasięwidoczniejeszczepotrzebatłumaczeniatego
rozwoju,którywydawałsiępowszechnyinaturalny.Niepojawiłysięjesz-
czepytaniajakidlaczegoświatpowstałzeswegopoczątku.
DrogąwskazanąprzezTalesapodążająjegonastępcy,dwajmyśliciele
zaliczaniwrazzTalesemdogrupystarszychfizykówlubfilozofówjońskich.
Zadowalająsięonitąpostaciąwyjaśnieniarzeczywistości,którądajeuogól-
nienie,sprowadzającecałąróżnorodnośćzjawiskdowspólnegopoczątku,
różniąsięzaśodTalesaimiędzysobąpoglądamidotyczącymiistotyowego
początku.GdyTalespojmowałgozupełniekonkretnieiszukałgowdzie-
dziniedoświadczenia,tomłodszyniecoodniegoAnaksymandernadał
rozumowaniuswemuinnykierunek.Mianowiciesądziłon,żeowaarché
(pierwszyużyłtegoterminu)musibyćnieskończonainiezniszczalna,sama
zaśzniczegojużniemogłapowstać,awięcjestprzedwiecznaiposiada
wsobiezawiązkiwszystkiego.Jestjakgdybypierwotnymstanemjedności
wszechrzeczy,którewniejspoczywająniezróżnicowane.Stądjestonateż
jeszczezupełnienieokreślona.Jesttopierwotnychaos.UAnaksymandra
-inaczejniżuTalesa-występujearchéwyraŹniewcharakterzepierwiast-
kaniezaśmaterii-itujednak,jakuTalesa,ówpierwiastekożywionysam
zsiebiekształtujecałąrzeczywistość.
TrzeciwtejgrupieAnaksymenesłączystanowiskaTalesaiAnaksy-
mandra.Szuka,jakTalesizgodniezwłaściwąumysłowigreckiemudąż-
nościądokonkretności,wśróddanychdoświadczeniapoczątku,będące-
gopierwiastkiemimateriąrzeczy,leczzarazemprzypisujemuniektóre
cechy,zakładaneprzezAnaksymandra,amianowicienieskończoność
iwieczność.Pierwiastkiem,któryłączywsobietewłaściwości,jest,jak
sądzi,powietrze.ZapewnekierowałsięAnaksymenesponadtotym,żepo-
wietrzejestbardziejruchliweniżwoda,cozaśbardziejruchliwe,to
bardziejżywe-itym,żejakodech(pneuma)powietrzejestwwierze-
niachpierwotnychniemniejniżwilgoćuważanezapierwiastekżycia.
Ogień,wiatr,chmury,woda,kamieniesąróżnymistanamizgęszczenia
powietrza.ZarazemAnaksymenespierwszyusiłujewyjaśnić,jakróżnete
stanyskupieniapowstają,ipowołującsięznównafaktyobserwacjiwy-
powiadahipotezę,iżdziejesiętoprzezogrzewanieioziębianie.
Wdotychczasowychrozważaniachfilozoficznychdwazawierałysię
założenia.Wedługpierwszegoznichistniejezmiennyiróżnorodnyświat
