Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
UstnenarracjeoHolokauście
którzyrozmówcystwierdzająwprost:nTotuczęstoludzieotymmówili”
(nr163),nJatamniewidziałam,alemówię,coludzie[mówili]ipowto-
rzom”(nr124).Zawartewopowieściachcharakterystyczneformułymo-
dalnebardzoczęstowskazująnarracyjneźródła,zjakichpochodząpoda-
waneinformacje,np.nWszyscymówili,żeonizabiliizakopaliwpiwnicy
Żydów”(nr149),nLudziemówili,żetobyłodzieckotegolekarzaSiapsie-
wicza”(nr151),nInnimówili,żezostałtupowieszonyszpiegniemiecki,
alektogopowiesiłigdzie?Niktniemógłpodaćźródła”(nr20).
Tapowszechnapraktykanarracyjnaorazbędącajejwytworemwie-
dzamiałyjednakcharakterbardzoszczególny.Przedewszystkimbyłyza-
rezerwowanedlanswoich”iujawniałysięwyłączniewkręgachrodzin-
no-sąsiedzkich.obowiązywałatusilnazasadasolidarnościgrupowej,
zgodniezktórąnbrudynależypraćwewłasnymdomu”
,azatemfaktów
postrzeganychjakoniewygodneczypotencjalniekompromitującenie
należyujawniaćprzedosobaminienależącymidolokalnejspołeczności.
Myśltakąwyraziłwprostjedenznarratorów,któryopowiedziawszyopa-
zernymiokrutnymzachowaniupolskiegochłopażądającegozapodwie-
zienieŻydaolbrzymiejsumypieniędzy,dodał:notymnietrzebapisać,
boŻydzi,tam,ciwIzraelupomawiają,żemyśmypomagaliNiemcom.Ja
otymniesłyszałem,żebyśmypomagali”(nr46).Wtymprzypadkumamy
jednakdoczynieniazdodatkowymaspektemtejzasady,określanymczę-
stomianemtajemnicypoliszynela.ZarównopomaganieŻydom,jakiich
prześladowaniestanowiłytematyopowieścimającychstatusplotekprze-
kazywanychzawszezaplecamitychosób,którychbezpośredniodotyczy-
ły.obowiązywałtuwięcnietylkozakazujawnianiakłopotliwychfaktów
przednobcymi”
,lecztakżezakazpublicznegomówieniaontychsprawach”
wśródnswoich”
.ByłatosytuacjaokreślanaprzezJoannęTokarską-Bakir
jakonzmowamilczenia”
,którejfunkcjąjestnzłagodzeniebóluiumożliwie-
niewspólnegożycialudziomgłębokopodzielonymiwrogim”37.Wtym
konkretnymprzypadkuchodziłoprzedewszystkimotychPolaków,któ-
rzyukrywaliŻydówipomagaliim,oraztych,którzyichwydawalilub
mordowali.nZmowamilczenia”stanowiłaswoistąinstytucjęspołeczną
umożliwiającądalszewmiaręnnormalne”życiejednychidrugichwob-
rębieniewielkichwspólnotsąsiedzko-lokalnych,gdzieludziesiłąrzeczy
37
Cyt.za:J.Hajduk-Nijakowska,Pamięćutajniona.Funkcjonowanienarracjiośląskiej
martyrologii,[w:]Pamięćjakokategoriarzeczywistościkulturowej,s.229.
