Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
UstnenarracjeoHolokauście
23
komponowywaniuireinterpretacji.Efektemprocesówfolkloryzacjiifa-
bularyzacjijestpowtarzalnośćizarazemzmienność(wariantywność)
opowieści,cobardzowyraźniewidaćwmaterialezebranymprzezDio-
nizjuszaCzubalę.
DobrymprzykłademwariantywnościsąmówiąceoŻydachurato-
wanychprzezJózefaTarkęnarracje(nr142-149),wktórychpojawiają
sięznacząceróżnicedotyczącenawettakpodstawowychfaktów,jaklicz-
baukrywającychsięuniegoosób(odjednejdotrzech),okolicznościza-
bójstwaczęściznich(jednalubdwiesiostry,siostraibrat;Wiślica,Pro-
bołowice,WąwózKoniecmojski)idalszychlosówocalonych(wyjazd
doArgentyny,Palestyny,Ameryki).Szczególnąidośćrzadkąokazjędo
przyjrzeniasięzjawiskuwariantywnościdająwtymprzypadkuażdwie
wersjeopowieścizanotowaneodsamegoTarki(nr147i148).Choćwza-
kresiepodstawowychfaktówsąonezbieżne,toprzynosząodmienneuję-
cieprzedstawianychwydarzeń,różniącsięznaczącopodwzględemkom-
pozycji,zestawuwykorzystanychepizodów,wprowadzanychdygresjiczy
stopniaszczegółowościopisuniektórychsytuacji.
Wariantywnośćnasilasięwrazzpostępującąfolkloryzacjąwspo-
mnień,jakamamiejscewtrakcieprzekazumiędzypokoleniowego.Trzeba
podkreślić,żeprzekaztenodbywasięwszczególnychwarunkach.Zjed-
nejstronydziecisączęstoprzypadkowymiświadkamirozmówdorosłych
izazwyczajspontanicznieoraznaturalniechłonąopowieścizczasów
wojny.Zdrugiejstronywydajesię,żewspomniananzmowamilczenia”
wznacznymstopniudotyczyrównieżdzieci,które-przynajmniejwza-
łożeniu-niepowinnybyćobarczanekłopotliwymiinniepotrzebnymi”
informacjamioproblematycznychzdarzeniachzprzeszłości,wzwiązku
zczymstarszepokolenienieprzekazujetejwiedzypotomkom(por.wstęp
DionizjuszaCzubali).Jedenznarratorówstwierdzawprost:nMy,dzieci,
otakichrzeczachmyniewiedzieli”(nr188).Wtejsytuacjinastępnage-
neracjaniejakonawłasnąrękęmusikonstruowaćopowieścidotyczące
tragicznychwydarzeńwojennychzestrzępkówmimowolniezasłyszanych
informacji.Wyrazistymprzykłademtego,jakdalekoiwjakimkierunku
możepostępowaćprocesfolkloryzacji,sąsnuteprzezJózefaTarkęwspo-
mnienia(nr147i148),któremożemyporównaćznarracjąjegocórki
(nr149).Popierwsze,choćobaprzekazydotyczątegosamegotematu
(ukrywanieżydowskiegorodzeństwa),zawierająodmiennyzestawrela-
cjonowanychepizodów.Naprzykładcórkaszerokoopowiadaoprzeszu-
