Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
Niedostatecznailośćstudiówteoretycznychpoświęconychesejowi
niestanowijednakprzeszkodydowznawianiacojakiśczasożywionej
dyskusjinajegotemat.PrzykłademmożebyćpolemikamiędzyMi-
chałemPawłemMarkowskimaKatarzynąChmielewską,któratoczyła
sięnaprzełomieXXiXXIwieku.Jednymzgłównychtematówsporu
pomiędzypolskimibadaczamibyłstyleseju,którytaktrudnojedno-
znacznieokreślić.WtekścieCzymożliwajestpoetykaeseju?9Markowski
podajewwątpliwośćistnieniepoetykieseju.Natenartykułzareagowała
Chmielewska,piszącJakmożliwajestpoetyka(eseju)ijużwtytulesu-
gerującodmiennestanowisko.Autorkazauważa,żezarzuthistorycznej
itypologicznejróżnorodności,jakiwysunąłkrakowskibadacz,dotyczy
wrównejmierzeeseju,copowieści,boprzecieżtrudnobyłobypostawić
oboksiebiepowieściJoyce’a,Balzaka,OrzeszkowejiBuczkowskiego10.
PrzywszystkichargumentachChmielewskiejtrzebasięzgodzićrównież
zestanowiskiemMarkowskiego,którytrafniewskazujenanieprecy-
zyjnieużywaneterminyirozsądnieoddzielaesejmodernistycznyod
postmodernistycznego.
ZacechęesejumodernistycznegoMarkowskiuznajefakt,żeopo-
wiadasięonpojednejzestron:postroniesztuki,antysystemowego
filozofowania,autoprezentacjilubkrytyki.Cechątegoesejujestrównież
bardzosilnapozycjapodmiotu,któryscalacałytekst,orazjegoreto-
rycznaspójność.Modernistycznaodmianategogatunkukoncentrujesię
napytaniachepistemologicznych,ponieważzakłada,żeświatistnieje
niezależnieodopisującychgodyskursów.Wopozycjidotakujętego
esejusytuujesięjegoodmianapostmodernistyczna,którapowstrzymuje
sięprzedjednoznacznymprzyporządkowaniemdonauki,parodiinauki,
krytykiczyliteratury.Takiesejposługujesięrozproszonympodmio-
tem,któryjużniejestcentrumnadającymsenswypowiedzi.Wiąże
siętozproblematyzacjąistnieniaświata.Wpostmodernistycznym
esejuniemożliwesąpytanianaturyepistemologicznej,ponieważstatus
ontologicznysamegoświatajestniepewny11.
9MiPiMARKOWSKI:Czymożliwajestpoetykaeseju?.W:Poetykabezgranic.Red.
WiBOLECKI,WiTOMASIK.Warszawa1995,s.109-119.
10Por.KiCHMIELEWSKA:Jakmożliwajestpoetyka(eseju).nTekstyDrugie”2001,
nr3/4,s.135.
11Por.MiPiMARKOWSKI:Czymożliwajestł,s.116-117.
