Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
wktórychbyłyobecnecechykonstytutywnedlawspółczesnegoeseju.
Zwracarównieżuwagęnarozprawyfilozoficzneidialogi,którychcechy
pojawiałysięwpóźniejszychesejachfilozoficznych,publicystycznych,
esejach-medytacjachczywproziepoetyckiej.
Czeskaautorka,obokpodziałunaesejkrytycznoliterackiipoety-
cki,wyróżniajeszczeesejproblemowyiportretowy.Zauważa,żeoba
mogąwystępowaćbądźwodmianierefleksyjno-medytacyjnej,bądź
winterpretacyjnej.Wtypieportretowymtwórcaodzwierciedlaswój
stosunekwobectradycji,aleprzebijawnimtakżeosobistezaangażo-
waniewaktualnesprawy.Typproblemowyobejmujezkoleimedytacje
iuwagiorazteksty,któreweseistycznysposóbujmująsproblematy-
zowanytemat15.Pojawiającesięwtymczasieokreślenienmedytacje”
sugerowałoodbiorcykontynuowanietradycjinrozmyślań”.Terminten
zasugerowałF.X.Šalda,któryswojeesejeopatrzyłpodtytułemMeditace
arapsodie16.
Żebydopełnićopisu,jakizaproponowałaEvaTaxovd,należyjeszcze
wspomniećoesejupoświęconymsztuce,publicystycznejodmianieeseju,
któraosłabiapatos(esej,felieton),orazpopularyzacyjnymwariancie
tegogatunku.Każdyzbadaczy,opisującesej,maprawopowołaćsię
nainnewyznaczniki.JifiOpelik,tworzącantologięczeskiegoeseju
zlat1910-1920,świadomienawiązujedopublikacjiTaxovej.Nie
przeszkadzatojednakbadaczowizaproponowaćzupełnieodmiennego
podziału.Opelikwyróżnia:esejprogramowy,poetologiczny,karcący,
refleksyjnyorazportretowy17.Ramyposzczególnychgrupsądośćjasno
wyznaczone,cobyłomożliwedziękistosunkowoprzejrzystymzasadom
konstruowaniatekstówiwiernościobranymtematom.
StolatpoesejachŠaldyiBfezinyniemożemybyćpewniżadnej
taksonomii.WposłowiudoantologiiOpeliktłumaczyzmianywpo-
dejściudoposzczególnychodmian.Pokazuje,żezgatunkubardzo
popularnegowpierwszychlatachubiegłegostuleciaesejwkolejnych
latachprzekształciłsięwjedenzwielugatunków18.Rolęesejuprogra-
mowegoprzejąłmanifest,esejportretowyustąpiłzaśmiejscapowieści
15Por.EiTAxOVá:Experimentył,s.15-16.
16Por.JiZAREK:EseistykaOtokaraB;eziny.Wrocław1979,s.8.
17Zob.JiOPEL.K:Lehkyharcovnikł
18Por.ibidem,s.283.
